Buscar este blog

jueves, 27 de noviembre de 2025

FOZ NO PRIMEIRO TRIMESTRE DO ANO 1975.

Existen días que quedan marcados na nosa memoria colectiva; seguro que moitos lembramos onde estabamos o día 11 de setembro do 2001 ou o 11 de marzo do 2004. Os que temos máis anos, que non por iso quere dicir que teñamos máis memoria, lembramos que estábamos a facer o día do falecemento do ditador.


Eu, por estas cousas da memoria, lémbrome que souben da noticia gracias a Xoán Carlos González Basanta. El volvía do colexio Martínez Otero cando coincidimos na Congostra do Cura, alí me deu a nova que me encheu de ledicia pois ía acompañada da suspensión das clases durante os tres días de loito oficial.

Pero se me preguntades que outras cousas fixen durante ese ano pouco máis vos podo dicir.

Neste artigo iremos vendo como era o concello de Foz nese primeiro trimestre do ano 1975, lembrándolles cousas a algúns e informando a moitos.

Para levar a cabo este traballo de memoria empregamos como fonte documental o xornal El Progreso de Lugo, non porque fose mellor que outros ou porque cubrise, con máis amplitude, as noticias de Foz; se o facemos é porque nese xornal escribía o primeiro cronista oficial de Foz baixo o seudónimo de Sufer.

Comezábamos ese ano de 1975 cunha cabalgata de reis. Chegaban os magos de Oriente por barco (ou iso supoño) pois partían dende a praia da Rapadoira e remataban no Colexio Martínez Otero, onde quedara instalado un nacemento vivente. A Cabalgata era algo xa habitual pero neste ano presentaba unha novidade pois a rondalla Latexos iría na súa cabeza “entonando alegres pasacalles” (El Progreso de Lugo. 1975, 5 de xaneiro).

Pero non só chegaban os Reis Magos a Foz xa que tamén o facían a Vilaronte onde a cabalgata era organizada polos membros do Teleclube e por Cáritas de Vilaronte.

Nese mesmo mes de xaneiro o Club Deportivo Foz daba unha de cal e outra de area, no que a resultados deportivos se refire. Si na prensa do día 7 se nos falaba da súa contundente vitoria contra o Taboada  (5 a 2), seis días despois dábase conta da derrota dos focegos contra o Milagrosa (3 a 1) no estadio Anxo Carro. A aliñación presentada polo Foz, no partido da vitoria, era a seguinte: “ Pedro, Lito, Ramalleira, Lombardero, Rego-Rey, Chipilín, Reija, Chinchón, Carballal, Delantero y Eijo” (El Progreso de Lugo. 1975, 7 de xaneiro).

A mediados dese mes Sufer informaba de que varios homes ras estaban a desgonzar os barcos de cabotaxe San Lourenzo e o Sofía López, eran estes dous barcos “los últimos baluartes, los testigos inertes de una pasada gloria focense en el tráfico del transporte marítimo. Eran los tiempos en que nuestro puerto registraba una extraordinaria actividad en el embarque de madera” (El Progreso de Lugo. 1975, 14 de xaneiro). Para que non se perdesen da memoria colectiva os nomes doutros barcos que tamén participaran naquel tráfico de madeira dedícase Suso a enumeralos “barcos que visitaban Foz, el Cromo, el Marita, el Gaitero de Gijón, Rosalina, Recalde, Sofía, Adela López, Amador o el Justina” .

No ano 1975 o negocio do comercio marítimo de cabotaxe xa desaparecera de Foz, quedaba tan só o movemento pesqueiro no porto, algo que tamén peligraba.

A finais dese mes na prensa dábase conta das obras de ampliación da escollera que saía do faro da pena de Rapadoira. Traballos que, con un orzamento de 20 millóns de pesetas, eran necesarios para dotar de máis calado tanto á entrada como ao porto de Foz, algo moi necesario pois sen porto remataríase coa pesca e a Foz tan só lle quedaría, para poder vivir, o turismo. Ese era o pensar de Suso Fernández e así nolo transmitía na prensa, que pouco enganado estaba.

Estas obras de canalización non serviron, ou serviron de pouco, pois a pesca, a grande escala, desapareceu do porto de Foz tendo que trasladarse os barcos focegos a portos da contorna (Celeiro ou Burela) ou ao porto da Coruña, establecendo nesa poboación a base portuaria do seu traballo.

E se Foz non rematou vivindo exclusivamente do turismo foi pola chegada dunha nova industria, a do aluminio.

Segundo podemos ler na prensa, o rumor de que na Mariña se ía instalar unha industria do aluminio era coñecido; o que se descoñecía era o lugar. A prensa daba como posibles localizacións os portos de Viveiro ou o de Foz (este último era inviable, pola falta de calado; a non ser que se levantase a industria na franxa costeira situada entre Fazouro e Cangas).

O xornal El Progreso de Lugo anunciaba (o 26 de xaneiro) como definitiva a localización de San Cibrao, na súa unión con Xove. Como argumentos esgrimidos eran as condicións portuarias así como a proximidade dun novo hospital que se pensaba construír en Burela.

E mentres que un novo mapa industrial se estaba debuxando na Mariña, en Foz continuábamos coas nosas cousas. Así, por exemplo, en Vilaronte, e da man do párroco Victoriano López Felpeto, no tele club parroquial representábanse varias obras de teatro (Farsa, Justicia del Corregidor, Diálogo entre Perico y su sastre e Os ano do tío Xan) conseguindo arrancar fortes aplausos no público que abarrotaba o recinto.

E, a principios de febreiro, como todos os anos, celebrábamos no barrio de Vilaxoane o San Brais; festividade á que acudían centos de persoas buscando a  protección do santo ante as enfermidades da gorxa ou, simplemente, por pasalo ben e bailar. Pola tarde, e no salón da Corredoira, actuaban as orquestras Los Tarantos e Trébol, “que Pequenete, promotor de fiestas y romerías, contrató” (El Progreso de Lugo. 1975, 28 de xaneiro).

A Corporación municipal continuaba a renovar a cara dese Foz cambiante e así vemos como acordaban adxudicar a segunda fase das obras de abastecemento de auga potable nas parroquias de Cangas, Nois, Fazouro e Vilaronte. O orzamento desta segunda fase alcanzaba a cantidade de 17.807.673 pesetas, das que o concello tiña que aportar  10.528.244. Acordaban esa adxudicación na acta do pleno extraordinario do 30 de xaneiro, onde tamén se tratou o tema do proxecto técnico  da obra da Casa Consistorial (El Progreso de Lugo. 1975, 2 de febreiro).

Rematando o mes de febreiro o correspondente focego do xornal daba conta da construción de novas vivendas “unos trescientos apartamentos y locales comerciales, con sus correspondientes zonas verdes, aparcamientos, pistas deportivas, piscinas” (El Progreso de Lugo. 1975, 21 de febreiro). Estanos a falar dunha das dúas grandes obras de vivenda que teñen lugar nese ano; referímonos á urbanización As Lagoas e a urbanización Promonosa, levantada esta na estrada principal (anteriormente Xeneralísimo Franco, coñecida popularmente como “A Xeneral”, e agora “Avenida da Mariña”).

A urbanización As Lagoas, hoxe coñecidas como As Torres, nace con problemas burocráticos, tal e como nos relata a prensa, na se pode ler  que “pese a la advertencia de manifiesta ilegalidad formulada por el secretario del Ayuntamiento de Foz ante el acuerdo corporativo de conceder autorización a la promotora Costa Nova S.A. para construir 300 viviendas, instalaciones deportivas y de recreo en el lugar e las Lagoas y tras el preceptivo informe del abogado del Estado, el gobernador civil de la provincia ha ratificado verbalmente al señor Martínez García, alcalde de Foz, la legalidad de tal acuerdo y, por consiguiente,  la licencia de obras otorgada a dicha promotora es válida” (El Progreso de Lugo. 1975,21 de marzo).

En marzo daba conta prensa do nacemento da terceira cooperativa do mar, a Xesús Nazareno. Seguía esta os pasos das cooperativas Virxe da Candelaria e Virxe do Carme, que a precederon.

Unha cooperativa do mar é a unión de varios mariñeiros (entre trece e quince) que pretenden mercar un barco e faenar de maneira cooperativa. Os sindicatos do mar outorgaban un préstamo a esa cooperativa para o pago do barco. Os gastos propios da embarcación e os pagos do préstamo eran pagados cos beneficios da pesca e o sobrante repartíase entre os cooperativos de maneira igualitaria e non a quiñóns, método empregado nas embarcacións non cooperativas.

Sufer relataba como tiña lugar, no local da Confraría de Pescadores, a entrega dun talón por valor de 2.400.000 pesetas ao presidente da mencionada cooperativa, Ramón Martínez Moreda, como pago inicial para mercar o barco que ía manter economicamente á cooperativa (o Pena da Rapadoira). Ese acto estaba presidido polo alcalde de Foz, Francisco Martínez García, polo delegado local de sindicatos, Francisco Andina González, ademais de varias autoridades provinciais.

As Torres levantáronse, e a elas seguíronas outras edificacións, necesarias para dar cabida ao número de traballadores que ían chegar á nova empresa do alumino. Esta levantouse e durante moitos anos converteuse no corazón da economía da Mariña de Lugo.

A Mariña tiña moitas outras cousas nas que pensar antes de preocuparse pola morte do ditador.

domingo, 19 de octubre de 2025

UNHA VIAXE NO TEMPO: SAN MARTIÑO DE MONDOÑEDO EN 1755.

 





As fotografías  proceden do Catálogo Monumental da provincia de Lugo. 1911-12.

Consultable en:

 https://aleph.csic.es/imagenes/mad01/0010/html/001359488 V01html#page/87/mode/2uo

Neste artigo imos viaxar, concretamente, ao pasado de San Martiño de Mondoñedo, retrocederemos xustamente 270 anos e deterémonos ante esa igrexa parroquial no ano 1755.

Empregamos como fonte documental a visita pastoral xirada polo bispo don Carlos Riomol e Quiroga (1752-1761), que se atopa dentro do libro de Mandatos de San Martiño, custodiado no Arquivo Histórico Diocesano de Mondoñedo.

A visita que nos ocupa desenrólase entre os días 17 e 18 de novembro de  1755. Na primeira data o bispo Riomol chegaba á igrexa, da que era párroco o prior Xosé Mateo Moreno. Este non o recibe, delegando esa función no presbítero Xoán de Castro (veciño de Vilaronte). Non é que o Prior estivese enfermo ou ausente por un motivo xustificado, non, detrás da ausencia agóchase un enfrontamento xudicial entre o cabido catedralicio e o citado prior, que nos levaría moito tempo explicar, razón pola cal o deixaremos para outro capítulo.

Deixáramos ao presbítero Xoán de Castro agardando, na porta principal, polo bispo ao que recibe e acompaña procesionalmente, baixo palio o prelado, ata o altar maior. Despois de orar ante el, o prelado colócase a súa capa pluvial, bendice ao público presente, visita o sagrario, a pía bautismal, os Santos Óleos, os ornatos do culto e os altares, deixando para o día seguinte o resto da visita.

O 18 o prelado danos unha visión  do teito da nave central da igrexa, dicíndonos que “està bien seguro, decente y todo fallado y solo necesita retejarse con toda seguridad por razon de las tempestades de los aires y aguas”,pero, pola contra, nas naves laterais o teito dunha estaba “sin faiar y otra mal faiada”.

Todo o pavimento da igrexa estaba lastrado de pedra, con igualdade e decencia; “las paredes son mui antiguas y seguras”.

Seguidamente pasa revista aos altares situados nas ábsidas, que son tres: o Maior (altar da nave central) que contaba cun “retablo bueno y decente, dorado y pintado, tiene tres cuerpos con su custodia y en cada uno de los tres ornacinas o cajas con Ymaxenes de bulto correspondientes ... y tiene entendido que este averse hecho y pintado a espensas de los caudales de las Cofradias de la Yglesia”.

O altar da nave do evanxeo (nave da esquerda mirando dende a porta) era o das Ánimas, no que había un retablo “dorado y pintado, en el qual ay una efigie de un Santisimo Cristo, mas que de medio cuerpo, y una ymaxen de Nuestra Señora de la Soledad, tambien pintada, y otro crucifijo pequeño que sirve en el altar”.

O altar da nave da epístola (dereita) era o da Nosa Señora, contaba con “otro retablo, tambien dorado y pintado con decencia y tamaño correspondiente, y en el rotulo que dice: averse hecho a costa de los alcances de la Cofradia de Nuestra Señora del Rosario, fundada en el”.

Outro altar era o do Presebe, tamén coñecido como o da Nosa Señora do Belén, no que, dentro do retablo, podíase ver “ un cuadro grande, de mui decente pintura, y un marco correspondiente a el con sus colunnas de madera sin pintar ni dorar”. Dentro dese altar conservábase unha caixa na que se gardaban as seguintes reliquias: “Un Lignum Crucis, en un bexel pequeño de plata afiligranada. Otra de Santa Theodora, en una caja alta de bidrio. Otra de San Prospero, en igual caja, que està rota,...un pedazito de suela que dicen fue del Obispo Santo”.

Visitado o de San Gonzalo dinos que conta cun  “un retablo decente, dorado y pintado, con un rotulo que dice lo mandò hacer y pintar Antonio Fernandez y Maria Mosquera, su muger, siendo cura don Francisco de las Losas de Vilamaña, tiene ara y frontal de madera sin pintar”. Debaixo dese retablo estaba o actual sartego que contén os restos de San Gonzalo.

Outros altares eran o das Angustias, o de San Boa Ventura e o de San Miguel “que todos estan fabricados junto a las columnas o cepas de piedra que dividen las naves de la Yglesia, estàn yndecentes y sin la capacidad necesaria”.

Estes altares causaban problemas pois impedían tanto a visión dos altares principais como o tránsito das procesións; xa que estas se realizaban dentro da igrexa, por carecer esta de adro que circundase o edificio.  

Quedáballe ao prelado por visitar o altar de Santo Antón, localizado nunha capela separada “ a espaldas de la sacristia y pared en medio de la cozina de la casa del Prior, con puerta por donde se comunican. El sitio de este altar y capilla es mui indecente por si, por la inmediazion y comuncazion de dicha cozina y por su techo que sirve de piso a un quarto o pajar de la misma casa, sin que se conozca la menor utilidad para la Parrochia y su servicio, ni tenga cosa buena sino un retablo dorado y muy decente”.

Non nos deteremos, para non facer moi extenso o artigo, na relación de ornatos, misais e roupa sacra que o bispo estivo a mirar; tan só diremos que contaba a igrexa con catro cálices de prata, un deles moi antigo “y de mala echura, que necesita reforma y patena, pues no la tiene por averse robado a algunos años, en un dia de mucho concurso”.

Catro eran as confrarías existentes: Santísimo Sacramento, son obrigados a pertencer a ela todos os casados e casadas, así como viúvos e viúvas; os solteiros poden, libremente, entrar ou non. Nosa señora do Rosario, á que tamén están obrigados a pertencer os anteriores. Ánimas do Purgatorio, a ela poden pertencer toda aquela persoa que queira. Bo Xesús, pertencen a ela toda persoa que así o elixa.

Unha vez finalizada a visita comeza o apartado dos mandatos, esas compras, traballos, reparacións que o prelado ordena realizar, tanto dentro da igrexa como nas ermidas da parroquia.

Así vemos como mandaba que “se pongan manos y pinten a unos serafines que estan en la peana del Niño Jesús sobre la custodia del Altar mayor.

 Se hagan frontales con sus marcos pintados para los dos altares, de Nuestra Señora y Animas. Se compongan las gradas, o escaleras de piedra, por donde se sube a ellos, de manera que queden mas decentes y descansadas y se repare el rostro de la Ymagen de Nuestra Señora de la Soledad, poniendolo con toda decencia.

Se pinte y asegure con clavijas el frontal del de San Gonzalo subiendolo igual a la mesa y se ponga tarima de palo rasa porque no impida el transito para las procesiones”.

Sobre os altares que impedían o tránsito das procesións o bispo ordenaba a súa destrución polo mal estado en que se atopan,  “ y lo mismo se execute con el de San Antonio, por la indecencia del sitio en que se halla,  dejando este desocupado y mudando su retablo al en que se halla el de San Miguel”.

 Para os cálices existentes ordenaba que  “se doren a fuego por adentro los dos copones y sus cubiertas, se funda y haga de nuebo con su patena correspondiente  pues no la tiene uno de los calices que està antiguo y de mala hechura, dorando igualmente por adentro la copa de el y de los dos que ay y una de las patenas que no le està”.

Mandaba o prelado arranxar os confesionarios existentes e facer outros dous novos “buenos y cerrados, con sus celosias de rexilla junta, para confesar mugeres, poniendolos en los sitios mas claros y publicos de la Yglesia en conformidad de los edictos del Santo Oficio de Ynquision”.

Dentro deses mandatos figuraba o arranxo dos teitos das tres naves, a reparación do piso da tribuna existente así como a colocación dunha escaleira interior pola que se poda subir a ela. Os chanzos desa escaleira, que colocaron na nave da epístola, foron os que permitiron salvar eses pequenos fragmentos da pintura do milagre de San Gonzalo.

Para a torre das campás ordenaba unha elevación de tres ou catro filas de pedra, para que “puedan oirse las campanas en toda la feligresia, lo que estorba el estar demasiado vaja”. Para subir á torre tan só existía unha porta situada na horta, que ao ser exterior e sen vixilancia, poden os ladróns romper a porta e entrar na igexa, por iso mandaba o prelado que “se cierre con cal y canto la puerta que dice a dicha huerta”.

Outra tribuna existente sobre a porta da sancristía será derrubada por estar “indecente, arruinada y sin servicio alguno, tapeando de cal y piedra la puerta de su entrada con correspondencia a la de la pared de aquel costado”.

As tres ventás que hoxe dan luz á ábsida na nave principal noutrora estaban detrás do retablo de madeira existente, razón pola cal entraba frío e humidade na igrexa. Por esa razón ordenaba que fosen tapados para evitar eses problemas. Non eran estes os únicos furados existentes, pois había algúns que “quedaron en las paredes desde que se han fabricado, limpiandolos de algun moho que con la humedad han criado”.

Outros mandatos no exterior da igrexa fan referencia a que “se componga el Portico redificando con nuebas maderas y fayando todo su techo y lastrando de piedra todo el pabimento. Se fabriquen de nuevo, con toda decencia, las escaleras de piedra de las dos partes por donde se sube y baja a el. Se asegure con un estribo el esquinal que dice al Camino, dando cal y blanco a todas sus paredes”.

O pórtico víase ameazado polas augas que dende un camiño de pé, empregado polos veciños, chegaban constantemente a el. Para evitar o seu deterioro o prelado ordenaba a creación dun camiño público máis lonxe do pórtico, para que por el fosen as augas pluviais, ordenando, de igual maneira, que ningún veciño empregase o antigo camiño de pé que pasaba pegado á igrexa.

A porta de entrada lateral (muro norte) estaba demasiado alta, razón pola cal o bispo mandaba colocar un chanzo de pedra para poder entrar na igrexa con maior comodidade, vemos que na actualidade posúe máis chanzos, algo explicable pola rebaixa continuada do nivel do chan.

Pero non só existen mandatos referentes ao edificio, tamén se ten en conta a limpeza, aseo ou vestimenta dos sacerdotes á hora de celebrar, xa que o bispo estaba informado de que algúns “pasan a exercer estos Ministerios con polainas, botines, casacas, sin cuellos y otras indecencias”. A multa era de tres ducados, para animar as delacións deses tres ducados a metade será para a persoa acusadora.

Tampouco estaba de acordo o bispo co tema das comidas en casas particulares ás que acudían os sacerdotes con motivo de enterros, vodas, bautizos ou honras fúnebres. Para poñerlle fin a esa costume ao sacerdote que comese pagaríanlle tres reais e non os cinco que cobraban habitualmente. Estipula o prelado cal é o tempo que debe quedarse un párroco nunha comida e a súa sobremesa “no se detengan mas de dos oras, de manera que, pasadas estas, se vayan a sus casas y otra parte”; quedando a cargo do Prior que se cumpra ese mandato na súa parroquia.

Tralos mandatos referentes á igrexa comezan os relativos ás ermidas da parroquia.

Nosa Señora da Madalena.

Na visita de 1754 o bispo fixera fincapé no seu estado lamentable, que se foi agravando co paso do tempo, por esta razón retiraba o permiso para poder oficiar misa nela. Así mesmo, encargáballe ao Prior unha investigación para saber si era o Cabido de Mondoñedo o seu  patrón, polo tanto responsable dos arranxos, ou se esa labor lle correspondía a outra persoa. Unha vez resolta esta dúbida mandaba o bispo derrubar a ermida “y aga de nuebo toda ella, dejandola con la devida decencia , en paredes, techo, pabimento, Retablo, Ymagenes  y Altar y se surta de todo lo necesario para celebrar el Santo Sacrificio de la misa con la prontitud posible”.

Ermida de San Gonzalo.

Manda o bispo que se faie e relouse toda ela, se mande tallar “una Ymagen de San Gonzalo nueba para el Altar mayor”; que se arranxe a madeira da porta principal e “se ponga un escalon, dos de piedra en cada una de las dos puertas de ella, por custar el trabajo con que se sube y baja”.

Ermida da Nosa Señora do Carme.

Está con bastante decencia, de feito menciónase a existencia de tres retablos dourados e pintados. No apartado dos ornatos dinos que tan só posúe un cáliz “por haver extrahido de ella el patrono otros dos calizes que el fundador havia dejado tanbien en la misma hermita,  con sus patenas, para el servicio de ella a fin de que pudiese decirse Misa a un mismo tiempo en sus tres Altares”.

Así rematamos esta viaxe polo tempo. Agora podemos ir visitar a antiga catedral e comprobar tanto os cambios exteriores como interiores do edificio.

 

Xoán Ramón Fernández Pacios.

Cronista Oficial do Concello de Foz.

cronistadefoz@gmail.com

viernes, 19 de septiembre de 2025

SELOS MUNICIPAIS DA MARIÑA DE LUGO.

 

Neste artigo imos amosar algúns selos municipais de concellos radicados na nosa Mariña. Certamente non están todos, tan só aqueles dos que se conservou a documentación que enviaron no ano 1876. Esta, na actualidade, pódese consultar na páxina https://pares.mcu.es e será a que nos serva a nós como fonte documental.

Veremos como algúns dos selos municipais non variaron en nada, ou moi pouco, dos que se empregaban en 1876; máis tamén asistiremos á transformación, completa – e de dificultoso entendemento – doutros selos.

Concello de Alfoz. 



Comezaremos polo selo municipal do concello de Alfoz, do que a documentación oficial de 1876 nos di que “Este sello se usa desde el año 1848 y ninguna noticia hay de que hubiera usado otro alguno anteriormente, y ésta representa el castillo del Castro de Oro, que fue avitado antiguamente por el Mariscal Don Pedro Pardo de Cela. Alfoz, 17 de octubre de 1876”. Asinaba este documento o alcalde, nese momento, do concello, don Pedro Cuadrado

O selo actual do concello de Alfoz mantén o mesmo deseño aínda que con certas variacións no debuxo da torre.


Concello  de Barreiros




O primeiro deles é o selo que se emprega na actualidade no citado concello, mentres que o segundo, en 1876, dísenos que “Este sello es el primero que se usó en este Distrito y comenzó a usarse por el año 1841. Las armas y signos que aparecen en el sello no tienen antecedente histórico conocido y se cree son arbitrarias o producto de la imaginación de quien lo encargó”.

Se ben ninguén asinaba o documento, redactado o 10 de abril de 1876, nesa data era alcalde don Xoán Gómez.


Concello  de Cervo.

 


O actual representa un cervo e dúas áncoras que deben de facer referencia ás actividades mariñeiras, tanto de antaño como na actualidade.

No do ano 1876, o alcalde do concello, don Carlos Iañez, comentaba o selo da seguinte maneira: “Un puente y sobre él un ciervo y sobre éste una corona intitulada.

El emblema de este sello es como se ve la figura de un ciervo y no existe en el archivo de este Ayuntamiento documento alguno que acredite su procedencia.

Supónese que es simplemente alusivo al nombre de la cabeza de estte distrito, Cervo, que en castellano significa ciervo mas bien que a la espresión simbólica que en heráldica se da a este cuadrúpedo.

Es tradición que en remotos tiempos a la señora del apartado lugar de Roeta, al borde del mar, se apareció varias veces un ciervo cuando desde su lugar atravesando un lugar fragoso y en lo antiguo cubierto de espeso bosque, se sentaba a descansar antes de llegar a la parroquia de Rua de los caballeros a donde se dirige a oir misa; cuyo acontecimiento dio margen a fundar una capilla en aquellas inmediaciones, las cuales poblándose  poco a poco en la sucesión vinieron a constituir el lugar llamado “do Cervo” o simplemente Cervo.

En el sello del ayuntamiento falta una corona real que estaba dispuesta sobre las astas del ciervo, así como el lema que bordea la figura, falta la palabra Cervo. Ambas inutilizaciones las sufrió el sello cuando en 1868 la junta revolucionaria de Vivero quiso reunir en aquella capital del partido judicial todos los Ayuntamientos  rurales y obedecieron a ideas del momento algún tanto prematuras”.

Concello  de Ferreira.

 

 


 O 21 de setembro de 1876, o alcalde de Ferreira, don Xoán Carballés, afirmaba que o escudo que se empregaba era o segundo que vemos, no que se representan as armas de España, cos castelos, os leóns, as flores de lis e a granada. Este era o que empregaban, tal e como nolo narra o citado alcalde “Como el mismo demuestra, no tiene mas emblema que el escudo de armas de España.

Hasta el año 1842, en que se mandó abrir por primera vez, no hubo aquí ningún otro.

Entonces se pensó en que figurase en él el sol sobre un valle, pero no pareciendo bien a algunos este emblema, se adoptó el escudo de armas de España”.


Concello  de Foz.

En 1876 empregaba o concello de Foz como selo o escudo coas armas de España, pero, xa a fins do século XIX comezará a empregar o escudo co barco, en referencia ao movemento portuario existente na capitalidade municipal, movemento tanto comercial como de pesca.

O outro elemento, ás árbores, fan referencia á importancia que tivo a madeira neste concello, converténdose na materia máis exportada, tanto en volume como en peso, dende finais do século XV.



 


Concello  de Lourenzá.


  

O escudo actual de Lourenzá representa o seu pasado,  cando os abades do mosteiro controlaban a vida cotiá, os impostos, a relixión e a política (non esquecemos que era o abade o que elixía ao alcalde do estado nobre como ao do estado peiteiro). As cunchas fan referencia ao paso polo seu territorio do Camiño de Santiago – Camiño Norte -  e as espigas referencian o peso que a agricultura, en concreto o cultivo da faba, ten neste concello.

En 1876, un 14 de outubro, o alcalde, don Xosé Aenlle e Rocha explicábanos cal era o significado do escudo que empregaban el anterior sello trae su origen en un puente construido desde tiempo inmemorial, situado en los arrabales de esta villa y conocido como puente de la piedra, que hoy no tiene servicio, porque a consecuenda de la travesía de la carretera de Villalba a Oviedo, que pasa por dicha villa, se   aformado otro más arriba; cuyo sello viene usando del ayuntamiento desde 1840 hasta la fecha”.


Concello  de Mondoñedo.

  

Non varía en nada o seu deseño dende a primeira metade do XIX ata a actualidade. En 1876, un 17 d eoutubro, o alcalde, don Manuel Pardo Montenegro, explicaba o significado deste selo coas seguintes palabras: Este sello existe y se usa desde el año de 1863.

Hace por armas un escudo y un cáliz de oro con Hostia encima; debajo las iniciales mayúsculas M. O., y encima de todo una corona real por timbre. En ambos lados aparecen mas que seis en este sello, sin duda el gravador del mismo suprimió una para la simetría de aquellas.

El cáliz con la Hostia forman las armas generales de Galicia. Tuvieron origen de los varios concilios celebrados en este antiguo Reyno contra los priscilianistas, herejes sacramentarios que negaban verdadera carne o cuerpo en Nuestro Señor Jesucristo y por consiguiente su presencia corporal y real en el Sacramento. De aquí que no consagraban en el sacrificio ni comulgaban. Contra estos errores se reunió el Concilio 2º de Braga, presidido por  San Martin, con un acuerdo del rey de lo suevos Ariamiro o Teodomiro el año 572. De aquí arranca la exposición continua del Santisimo Sacramento que solo se conserva en Lugo, pero que ha sido común a otras Yglesias de Galicia. Al dicho concilio asistió el primer obispo de Britonia, Mailoc, quien suscribe el último de los presentes como de reciente creación.

Las iniciales M.O. dicen Mondoñedo.

La corona real por timbre indica el antiguo Reyno de Galicia independiente en algunas épocas del de Castilla y ademas la cualidad de realenga que tuvo esta ciudad antes de ser cedida a los obispos por el rey Fernando 4º en 1311.

Las siete cruces pequeñas parecidas a estrellitas que se colocan a los lados del cáliz sobre campo azul, cuatro a un lado y tres al otro, denotan la religión católica o del crucificado que siempre han profesado las siete antiguas provinicias de Galicia.

Las iniciales M.N. que se hallan después de las palabras Alcaldía Constitucional significan Muy Noble, cuyo título así como el de Fiel y Leal fue concedido a esta ciudad por los importantes servicios que ha prestado en varias épocas de que por su antigüedad y por los incencidos que sufrió el archivo de este ayuntamiento no se conservan en el mismo documentos referentes al asunto”.


Concello  de Ribadeo.

  

Tampouco variou o seu selo o concello de Ribadeo, pois o que nos conta o alcalde ribadense, don Xosé María Sela, o 23 de setembro de 1876, sobre o selo que se empregaba nesa data ben podería aplicarse ao da actualidade “Origen y circunstancias. A pesar de que existen en el archivo acuerdos del Ayuntamiento desde el año de 1564, ninguna razón se encuentra respecto al origen y circunstancias del primitivo sello que va figurado, el cual vino usánose hasta la época constitucional, en la que fue reemplazado por el que aparece en pliego aparte (refírese ao escudo que está no centro).

No hay recuerdo, ni vestigio alguno, del sello que usaba este Cabildo cuando Rivadeo formaba parte del señorio y condado de su nombre, que perteneció primero a Mosen Pere de Villanes, llamado el Bègue, o tartamudo, después al condestable Ruy Lope Davalos; después, por la confiscación de bienes a este, a don Rodirgo de Villandrando y sus sucesores, hasta que por casamiento de don Rodrigo de Silva Sarmiento y Villandrando con doña Ysabel Margarita Fernandez de Hijar pasó a los duques de este nombre, hoy condes de Rivadeo, como se escribe ahora, o Ribadeo, como se debiera escribir.

Según tengo, entendido en los últimos tiempos de la Edad Media solo existían en Galicia tres plazas fuertes amuralladas, que eran Lugo, Tuy y Rivadeo y sin duda a esta circunstancia aluden los tres atributos del sello que hoy usa este municipio; la estrella por hallarse esta villa al norte de Galicia y de España, la llave por ser plaza murada y la mar por ser puerto mercantil de importancia antigua.

La villa tiene por armas, según noticias, el escudo de los Villandrandos, cuartelado en esta forma: en el primer cuartel alto de la derecha una escaqueada de oro y negro en campo blanco; en el primer cuartel alto de la izquierda tres fajas azules en campo de oro; y en los dos inferiores lo mismo, en orden contrapuesto, orlando todo el escudo ocho castillos dorados sobre azul, pero tampoco de estos hay vestigios en el ayuntamiento”.

Concello  de Xove.

  


 

Este é un dos selos que máis variou; supoñemos que o actual fai referencia á riqueza de pesca, de madeira e industrial, pero en 1876 (o que está no medio) empregaban outro ben distinto “Ostenta este sello el cerquillo de su escudo de armas y un jabalí en su centro.

Data su origen desde la creación de los ayuntamientos, el cual es desconocido y solo puede atribuirse esta alegoría a capricho de su autor”.

O da dereita, coas armas do estado español, foi o que se empregou ao longo de todo o século XX.

 

  Concello  de Viveiro.

 


“Al darse orden por el Gobierno, hace muchísimos años, para que usasen sellos los Ayuntamientos, casi todos eligieron los símbollos de sus armas a capricho; pero Vivero no obró de esa manera porque, de muy antiguo, tenia las suyas, armas, que como las del sello, se encuentran esmaltadas en el interior de la antigua casa de Corregidores y en la puerta del puente y tambien se hallaban en las demas puertas de la muralla que cerraba el pueblo. Dichas armas debieron se adquiridas por los naturales del pais que prestaron grande ayuda a don Pelayo cuando la Reconquista.

A pesar de que los precisos documentos sobre las preeminencias de este pueblo han sido llevados a Madrid por un comisionado, hace largo tiempo, sin que pueda precisarse el siglo en donde han quedado, se sabe, no obstante, que en este pueblo quedaron puestos por don Pelayo cuatro esforzados capitanes con grandísimas preemiencias para que guardaran el pais; mas como se aumentase el número de familias de la procedencia de los citados capitanes, y entrase la división y discordia entre ellos, perdieron poco a poco dichas preeminencias pero nunca consintieron, tanto ellos como sus familias ni los demas vecinos, el ser subyugados por ningún magnate estraño. Esto produjo desgracias sin cuenta y hasta guerras sin poder, no obstante, hacer bajar la cerviz a nuestros antepasados.

Entre los magnates que pretendían tener preeminencias sobre este pueblo se contaban los obispos de Mondoñedo, bajo el título de Señores de Vivero. Llamaron tanto la atención en aquella epoca estos disturbios que obligaron a decir al Rey que Viveero no era de nadie, de ningun señor particular, por grande que fuere, sino de el.

Agradeciendo los naturales dieron las gracias a su Rey pero no se contentaron con aquello sino que lograron conseguir, no solo de aquel Rey, si no de sus sucesores al tiempo de subir al Trono, que ademas de los juramentos de costumbre jurasen de no enagenar Vivero, remitiendo a la principalidad acta formal de esto mismo, que hcieron varios reyes hasta doña Ysabel la Catolica, inclusive.

Respecto de lo que significa en Heraldica las ramas, lo ha de descifrar mejor la sección de Sigilografía, pero por lo que pueda importar consignare lo que hai. El león es simbolo de toda idea de nobleza, valor, ánimo generoso, pecho esforzado, corazón guerrero y de Real gallardía, espíritus que todo concuerda con lo que va dicho respecto de los capitanes y altivez del pueblo, que en los tiempos antiguos no han podido subyugar. El puente, pasando agua como pasa por los doce arcos de que se compone, espresa la unión de alguna plaza o provinica con la Corona y es geroglífico de armas. El copón es signo no solo de religiosidad si no de que se esta pronto a derramar la sangre en su defensa”.

Quen isto asinaba, o 4 d eoutubro de 1876, era o seu alcalde, don Victor Ávila.