https://www.google.com/search?q=fotografias+ferias+galicia&rlz=1C1GCEA_enES1042ES1042&oq=fotografias+ferias+galicia&aqs=chrome..69i57j0i546l3.8279j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8#imgrc=dFA0KV8vciNsdM&imgdii=bH7TECiTdJHibM
Se consultamos a prensa recente seremos quen de saber que a recuperación da Feira da Espiñeira ten lugar no ano 1998 e tras dúas décadas sen celebrarse; pero as raíces desta feira son moito máis fondas do que se poda pensar.
O cronista oficial de
Mondoñedo, don Eduardo Lence Santar, publicaba no xornal El Progreso (1911, 3
de novembro) un artigo titulado “Ferias y
mercados de la Provincia de Mondoñedo”. Nel transcribíase un documento
redactado polo concello mindoniense no ano 1789 sobre as feiras existentes na
Provincia de Mondoñedo. Con respecto ao concello de Foz menciónanse a que se
celebraba os días 11 e 12 de novembro no lugar de Ferreiravella (parroquia de
San Martiño); a que se celebraba en Foz coincidindo coa festividade de San
Brais e outra que se celebraba “en el sitio
de la barca de la Espiñeira, que era antigua, libre de impuestos y duraba también los tres meses de la
primavera”. Nese mesmo documento tamén se fai mención a unha serie de
mercados semanais pero, curiosamente, non menciona o que se celebraba todos os
martes en Foz e que xa aparece recollido no catastro do marqués de la Ensenada,
de 1753.
Neste mesmo catastro
tamén aparece unha mención á feira da Espiñeira, que se celebraba “el dia diez de cada mes, a excepcion
del de noviembre en el sitio de Menxaboi, en la que por ser libire no proviene utilidad
alguna a los vecinos”. Con esta última frase o que se quere dicir é que
como non se cobraba imposto ningún non repercute economicamente nas arcas
municipais.
Orixinalmente o día da feira era o 10 de cada mes, menos
o de novembro, tal vez, para non coincidir coa que se celebraba o día 11 dese
mes en San Martiño. Unha feira antiga que deu lugar o topónimo “Campo da
Feira”, que xa vemos en documentación do ano 1540 e a cal concorría un bo
número de cabezas de gando. Posteriormente a Feira da Espiñeira celebrarase os
días 10 e 24 de cada mes e na actualidade celébrase o domingo anterior ao San
Xoán, festividade da parroquia de Vilaronte.
Era, como levamos xa dito, unha feira de gando, e non debía de ser pequeno o número de cabezas que acudían á feira. Este volume elevado de reses foi o que
obrigou ao concello a
reformar a entrada ao campo da Feira, aló polo ano 1854. Nunha acta municipal
do 14 de marzo, o síndico do concello, tendo en conta que “la Feria de la Espiñeyra, la mas concurrida de este país, en la
parroquia de San Juan de Villaronte” tiña unha entrada ao campo da feira
moi estreita, por culpa dun recodo que formaba a parede duns veciños, que afectaba
ao “franco tránsito de los muchos ganados
que allí se reunen y comodidad de colocarlos”. Por esa razón pedíanlle aos
veciños que tiñan terreos pechados con esa parede que cedesen terreo e desen
autorización para que o concello puidese derrubar a parede e levantar outra un
pouco máis aló, favorecendo así a libre entrada de gandos, algo que realizan
sen problema ningún. Os veciños eran Manuel Pérez, Isidro López, Ramón Lorenzo,
Manuel Veiga e Domingo Luaces.
A Feira da Espiñeira
era importante porque a ela acudían moitos tratantes de gandos, tanto a vender
como a comprar. Seguramente tamén acudiría algunha taberna instalada nun carro,
algún gaiteiro e probablemente algún polbeiro, e tanta concorrencia atraía a
moita xente que con este motivo chega á Espiñeira.
Este efecto chamada,
comparable co que moitos anos despois provocou a festa do Carme de San Martiño,
provocaba unha chegada masiva de asistentes a ese evento. Pero claro, se moita
xente vai a un sitio outros lugares quedan baleiros, e senón, que llo digan a
don Bieito Rodil e Lastra, cura de Santa Cilla, o que se laiaba porque o día de
Venres Santo, do ano 1857, “en que está
representado el misterio principal de nuestra Santa Religión, y cuyos oficios
se celebran de mañana y tarde, coincide con la feria mensual de ganados,
llamada de la Espiñeira, que se hace el 10 de cada uno. Su concurrencia, como
es una de las principales, no puede menos de ser causa de que los templos estén
casi desprovistos de fieles”; por esta razón suplicaba ao gobernador civil
da provincia que “la citada feria se
traslade al día siguiente, sábado 11 del entrante abril”(Boletín Oficial da
Provincia de Lugo.1857, 27 de marzo).
Era tal o concurso de
animais? Pois parece que si, que era moito o gando que acudía a esta feira.
Tanto que obrigou ao tenente
alcalde concello de Foz, Bieito Leitón,
en sesión do 9 de xaneiro de 1881, a “celebrar una feria de toda clase de ganados en el punto de la
Espiñeira, parroquia de Villaronte, los días 24 de cada mes, además de la que
se celebra el 10 en dicho punto” (Boletín Oficial da Provincia de
Lugo.1881, 22 de xaneiro).
En 1890, tal e como
conta o xornal La Voz de Galicia no seu número do 15 de novembro “ha llamado la atención el aumento en el
número de terneras vendidas en las ferias mensuales de Lorenzana y de la
Espiñeira. Hanse vendido en las dos ferias más de 300 cabezas de ganado entre
terneras y vacas. Los precios bastante buenos”.
Evidentemente os gandos vendidos na feira chegaban a ela por terra, pero non só se vendían gandos senón que outros produtos e non todos chegaban por terra, porque dende o ano 1907 o porto da Espiñeira recibira por parte do Estado a habilitación para embarcar nel, en réxime de cabotaxe, produtos do país e poder desembarcar produtos do país así como estranxeiros.
Unha vez contáronme
que como a festa do San Lourenzo, 10 de agosto, coincidía coa Feira da
Espiñeira mandaran cambiar a data da feira e como consecuencia dese cambio a
citada feira acabara desaparecendo, porque a xente con gando xa non ía a ela.
Sempre supuxen que
nesa historia había moito de fantasía e, ao mellor, unha pizca de verdade. Esta
atopámola no xornal La Correspondencia Gallega (1916, 16 de abril) cando lemos a
seguinte noticia: “a solicitud de los vecinos de la Villa de Foz, acordó el
ayuntamiento que la feria que se venía celebrando en la Espiñeira los días 10 y
24, tengan lugar desde enero próximo los domingos segundo y cuarto de cada mes,
extendiéndose la contratación a toda clase de ganado”.
Realmente, as datas
non cambiaron e continuaron a celebrar a feira os días 10 e 24 de cada mes.
Isto sabémolo porque no ano 1924 a corporación municipal focega (sesión
plenaria do 15 de febreiro) acordaba “nombrar
interinamente veterinario e inspector de higiene pecuaria a don Gonzalo Pozo,
con la obligación de concurrir a las ferias de la Espiñeira, los días 10 y 24
de cada mes, con objeto de poder consultar con él los casos de enfermedad del
ganado y su curación” (Boletín Oficial da Provincia de Lugo.1924, 12 de
maio).
Nese mesmo ano a corporación municipal, en sesión do 27 de maio, acordaba instalar unha báscula no campo da feira da Espiñeira, algo moi necesario, por outra parte, tendo en conta o tipo de transaccións que nel se realizaban.
Claro que unha
cousa é decidir que se ten que instalar
unha báscula e outra, moi distinta, é levalo a cabo. Por esta razón a
corporación municipal focega recibía un oficio do gobernador civil, de
principios do mes de novembro, no cal se lles encomendaba a tarefa de realizar
“nuevas gestiones particulares para ver
de conseguir colocar una báscula en la feria de la Espiñeira, ya que las dos
veces que se anunció el concurso no dio resultado” (Boletín Oficial da
Provincia de Lugo.1924, 11 de novembro).
Outro destes casos
prodúcese en 1932 cando a garda civil detén a dous individuos que estaban a
vender unha vaca “de las que se crían en
el monte, resultando que efectivamente había sido hurtada en el monte conocido
po Seidoiro, en la parroquia de Romaríz, Abadín”. Por este suposto delito
foron detidos o portugués Xaquín Gomez e Ramón Casabella, este último “natural de Lagoa, al que se le ocupó un
pasaporte, como repatriado de la Habana, a nombre de Manuel Rivas, del que hizo
uso para poder embarcar por ser desertor del ejército cubano”(Vanguardia
Gallega. 1932, 28 de decembro).
Quen si tivo moita
sorte foi Xosé María Fraga, veciño de Dompiñor (Ribadeo) ao que quixeron matar.
Todo ten lugar no ano 1935 e comeza cando Antón Cavero (de Zaragoza) e
Francisco López (de León) entraban a pernoctar na casa de Xosé María e Antía
Fraga. Esta pediulle axuda a Cavero para que “asesinara a su hermano, José María Fraga, que vive con ella, cuando
regresara de la feria de la Espiñeira, a la que había ido”. Antía chegou a
ofrecerlle unha suma de cartos por levar a cabo este encargo e Cavero agardou a
chegada do irmán. Así que o viu non o matou, senón que lle contou os plans de
Antía e “la cariñosa hermana fue detenida
y quedó a disposición del juzgado” (El Pueblo Gallego. 1935, 14 de
novembro).
Descoñezo se naceu
vinculado á feira ou non, pero no Campo da Feira da Espiñeira existiu un salón
de baile. Sabémolo porque no ano 1931 Xosé Rodríguez García, propietario de
Benquerencia, solicitaba ante o xulgado de Mondoñedo a devolución da cantidade
de 5.709 pesetas que lle estaban a deber Manuela Vázquez Pérez, viúva, e o seu
fillo Antón Otero Vázquez, ambos labradores e veciños de Vilaronte. Como non
podían pagar saían a poxa unha serie de bens que posuían, como o que tiñan na
Espiñeira; tratábase dun “edificio de
solo planta baja, conocido por el Salón, sito y adherente a casa habitación de
doña Manuela ... mide su superficie nueve metros y cincuenta centímetros de
frente por once metros y cincuenta centímetros de fondo; tasado en la cantidad
de 6.829 pesetas” (Boletín Oficial da Provincia de Lugo. 1931, 1 de
agosto).
