Buscar este blog

jueves, 9 de julio de 2015

AS ORIXES DO CONDADO DE FONTAO: O TESTAMENTO DE VASCO LÓPEZ DE MOSCOSO. Transcrición.







No anterior artigo temos feito abundantes referencias ao testamento de Vasco López de Moscoso dado na súa casa de Ferreiravella no ano 1531.

Ao noso entender o artigo anterior carecía de valor sen unha transcrición do testamento para un mellor coñecemento tanto da figura do personaxe como do mundo no que vivía e o rodeaba.

Sei que esta lectura tal vez resulte un pouco pesadiña pero podo afirmar que será moi enriquecedora.


TESTAMENTO DE VASCO LÓPEZ DE MOSCOSO.

Sepan quantos esta carta manda e testamento vieren como yo Vasco Lopez de Moscoso que estoy presente, vezino de la felegresya de San Martyno de Mondonedo syendo sano y con todo my seso y entendimiento natural tal que a mi my Señor tubo por byen de me dar (1) allandome de la mi muerte por que he de pasar otorgo y conozco por esta presente carta que hago y hordeno my manda e testamento a la glorya y alabanza de Nuestro Señor e salbacion e descargo de my anyma e conciencia.

Prymeramente mando my anyma a Dios padre que la hizo e redemyo por su santa sangre  e ruego e pydo a la gloryosa Virgen Nuestra señora con todos los Santos y Santas, angeles y arcanjeles, martyres y confesores de la corte celestyal sean rogados por my anyma a nuestro Señor Jesucristo para que la qyera poner y colocar en su glorya celestyal e perdone mys pecados y culpas y aparte my anyma de la vision del enemigo malo por la virtud de su Santa mysericordia. Yten mando que quando Dios Nuestro Señor fuere querido de llebar my anyma sepulten mys carnes pecadoras dentro del monasterio de Sant Martynno de Mondonnedo en la sepultura do jazen sepultados Pedro Maryño y Alonso de Rio mis hermanos e mando dar al monasterio por razon de sepultura dos myll e quinientos maravedis para el reparo de dicho monasterio. Yten mando a qualquiera clerygo o frayle que me cogyere por la mano e me absolbiere de mys pecados al tiempo (2) cinco reales. Yten mando que el primero dya de my sepultura digan  mysas por my anyma e de aquellos a quien soy otorgado todos los clerygos e frayles que se podieren asy de la comunidad del dicho monasterio donde soy felygres e mas todos los que vinieren a my sepultura an de ser llamados e les den de lymosna lo acostunbrado. Yten mando que cuando fuere finado desta presente byda no tengan sin sepultar mys carnes mas de cinco oras asy me falesciere siendo noche luego como venyere el dya sepultaren mys carnes. Yten mando que el dya que fuere sepultado en nuebe dyas prymeros y syguientes me digan cada dya ocho mysas cantadas e rezadas y en los dichos nuebe dyas den de comer a los pobres mas necessytados que se hallaren en la felegresia de Sant Martynno y no me hagan las honras que se solyan hacer. Yten mando que me dygan en el dicho monasteryo de San Martynno quatro tryntenarios rezados de San Gregoryo e tres abiertos por my anyma e de mys padre e madre e de las personas a quien soy a cargo e mando dar de lymosna por cada uno de los rezados myll maravedis e una lybra de çera e por los abiertos por cada uno quatro çientos maravedis e que los dygan el capellan e los canonigos del dicho monasteryo. Yten mando decir el octabaryo y las mysas de plazos e dar de byanda lo que se acostunbra a dar en esta felygresya. Ytan mando por manda e  al dicho monasterio de San Martynno lo acostunbrado  y mas treszientos maravedis. Yten mando a la yglesia de Santiago de Foz dozientos maravedis y a la yglesia de Santa Azilya quatro reais. Yten mando que despues  de mi entierro enbyen por mi un romero a nuestra Señora de Guadalupe si yo no fuere o lo (1) antes que me muera y que den de lymosna a dicha yglesia e casa de Gaudalupe myll maravedis e que el que fuere romero haga (1) en la dicha casa e monasterio por mi anima una misa con ofrenda y alunbrada. Yten mando para el reparo de la yglesia de San Juan de Vilaronte quatrozientos maravedis y para el reparo de la yglesia de San Pedro de Benquerencia dozientos maravedis. Yten mando que estan a costa de mis bienes en la  yglesya de Santa Azilya un caliz de plata que pese un marco byen écho e mas quatro para su echura. Yten mando para el reparo de la yglesia de Santiago de Adelan quatro cientos maravedis y por que (1) que la quarta parte syn cura de la dicha yglesia hera del monasterio de San Martynno de Mondoñedo que alli yo llebo y la llebaron mys antecessores, mando que mys herederos se abengan e igualen con el prior del dicho monasterio de San Martynno de manera que sea contento y no lo (2) que bean letrados y jurystas el derecho del dicho monasterio en (1) ellos y lo que por justo de (1) entre el dicho monasterio y los dichos mys herederos se cumpla y (1). Yten mando que mys herederos pongan un calyz de plata en la yglesya de San Jurjo de Buria que valga tres mill maravedis e medio su echura y desenbargo e dexo libre a presentacion de la mitad con cura de la dicha yglesya al obispo de Mondoñedo y por que he llebado de la dicha cura algunas debidas e pertenescientes al dicho obispo le mando tres mill maravedis e que le pydan perdon por lo demas y le soy a cargo. Yten mando a la Santa Cruzada  y a redencion de cautibos dos reales con los quales los aparto de mys bienes. Al ospytal de Santiago un real. Yten mando a los pobres de San  Lazaro de  la ciudad de Mondoñedo e de Vibero e Ribadeo a cada uno de dichos hospitales diez maravedis. Yten mando poner en el ospytal de San Martynno de Mondonnedo para el cuydado de los pobres y enfermos una cama de ropa que balga quinientos maravedis. Yten mando para el reparo del ospytal de Mondonnedo cien maravedis. Yten mando para ayuda de adereçar el puente despyñeyra dos reales y otros dos reales para el de Fazouro. Yten mando a Vasco Gomes hijo de Munio Gomes my criado por el servyzio que me ha hecho dos myll maravedis. Yten mando a los herederos de Lopo Conde, el viejo, de Villajuane e de Mayor Yanes su muger defuntos quatro mill maravedis que les soy a cargo. Yten mando pagar a los herederos de Pedro Lopez de Villarmea e de su muger defuntos quatro myll maravedis que Pedro Marynno my hermano les hera a cargo y algo mas el o yo les somos a cargo les pydan perdon por  ello. Yten mando pagar a Bastian Ochoa de Salbaryarto vezino que fue de la villa de Bilbao treynta y cinco quintales de fierro que yo le debo y soy a cargo. Yten mando pagar a los herederos de Pedro de Myranda tyrador que fue en my herreria quatro quintales de fierro que le soy a cargo. Yten mando que mys herederos hagan cuenta con Alvaro Rodriguez de Villanueba y le paguen todo lo que yo le soy a cargo sobre lo que le tengo pago fasta en quantya de treze quyntales e quarto de fierro. Yten mando que haga cuenta a Gregoryo Pardo de Cerbo e le paguen lo que faltare de la paga de treynta e dos quintales de fierro que le ube de dar. Yten mando que paguen al Monasterio de San Francisco de Ribadeo quinientos maravedis que le quede debiendo por la señora Mayor Pardo que aya glorya. Yten mando a todos los herederos de Pedro de Saabedra my hermano quatro myll maravedis que les soy a cargo de cierta parte que les cabya de la cortiña da Ferrolla. Yten mando que despues de my falescimyento mys herederos e conplydores bean al señor Obispo de Mondoñedo a cerca del fuero de la caserya de Mondroy y heredades de Ferreyra y por que deben por Mondroy quatro lybras de cera que hera el fuero ansy de Mondroy como de las dichas heredades de Ferreira por donde se pagan otros cincoenta maravedis y sy dixeron (2) que vaco por my muerte y el señor obispo no quisiere seguir adelante con lo que agora se paga por la dicha caserya y heredades que son quatro lybras de cera por Modroy y cincoenta maravedis por las heredades de Ferreyra y que el señor obispo pague pesquisa de la (1) daños y hazienda susodicha al thenor de lo que (1) por la dicha pesquisa las llebe. Yten mando a Juan de Fondahia my criado dos myll maravedis  los quales dygo que le soy a cargo por el servicio que me hizo. Yten mando a Juan Lopez my criado myll e quinientos maravedis que le soy a cargo del servizio que me hizo. Yten mando a Maria fija de Alvaro  da (1) my criada que fue sy se casare un buey. Yten mando a Mayor my criada hermana de la dicha Maria fija ansy mesmo del dicho Alvaro da (1) que por todo el tienpo que tobiere conmygo desde el otorgamiento deste my testamento en adelante le den por cada un año myll maravedis por su trabajo y le paguen mas otros diez myll maravedis que yo le devo y soy a cargo por el servizio que hasta agora me hizo de lo que todo soy a cargo por razon del servizio. Yten mando que en el monasterio de San Martynno de Mondoñedo se digan veinte mysas botibas por el anyma de Santiago my criado que fue (3) y a cargo del servizio que me hizo. Yten mando a (2) hijo de dicha Mayor my criada para sus alymentos y sustentacion las mys byñas que yo tengo en la felegresya de Fazouro en el lugar do llaman Cobela con el quarto de las heredades que fueron e quedaron de my tyo Lopo Sanchez que ya glorya y  otras en la felegresya de Foz segun por my las lleba Sancho Sanchez sobre las dichas heredades le debo a dicho Sancho Sanchez quatro ducados  y sobre las dichas byñas debo a Pedro Diaz de Trasmonte veynte e nuebe ducados de oro que sobre ellas me prestaron (1) que se use enpeñe e (1) por mys bienes al dicho Pedro Diaz los veynte e nuebe ducados  e a Sancho Sanchez los dichos quatro ducados y desenpeñadas libres y asi queden y sean del dicho Vasco con mas diez bacas filladas que juntamente con ello le mando y la mytad de la my azeña de Noys qual mas le a quedar mys herederos y sy al tiempo de my falescimyento no oviere las dichas diez bacas filladas mando que por ellas le paguen diez myll maravadeis por la hazienda y la dicha mytad de azeña y sy al tiempo de my faleccimyento las byñas de Fazouro y heredades susodichas fueren bendydas e (1) por ellas mando quel dicho Vasco my hijo lliebe e sea suya  y posea toda la dicha azeña de Noys con mas las dichas diez bacas filladas o los dichos diez myll maravedis (3) e dexo y encargo al dicho Vasco my hijo a mys hijos Francisco Lopez y Sancho Lopez a los que ruego e mando por la my bendicion le ayuden e myren por el. 


Yten mando que sy mys herederos que la heredad que dy a la dicha (1) my criada en pago de los diez myll maravedis del dicho servizio (3) me hizo o hallandose que las dichas heredades del obispo les paguen los dichos diez myll maravedis que yo se la dy en (1) allende lo que le mando por el servizio que de aqui en adelante me hiziere. Yten mando a Sancho Lopez my hijo de mejora este lugar de Ferreyra donde al presente vive segun que esta cerrado de la una parte e de la otra y dono esta cortiña que se dize da Ferrolla de (1) e de otro cabo con la otra y heredad que ba fasta la congosta que ba para San Martynno y dende alli para baxo do vive Juan de Cordido y con las byñas que ally tengo sobre el dicho lugar en la chousa que testa en las casas y huerta e con todos sus arboles e plantamyentos con todas las mys heredades do Requeyxo e da Beyga dos Cazas e mas que hallaren ser myas e con mas la mytad parte de la my ferrerya syta en la felegresya de Santa Cezilya, mitad de todos los aparejos della para que la labre y con la mytad parte de la my benera de la Lagoa de Ferreyra y la mytad mando de my forja  al dicho Francisco Lopez, my hijo la my casa de San Miguel de Reyntante con todas sus heredades que al presente la llebo con mas todas las (2) que yo (1) chousa de Prado sytas en la felegresya de Nois que quedaron de Lope Sanchez my tyo defunto como la dicha caserya de San Miguel fuere enpeñada al tyempo de my falescimiento que (2) bienes e desenpeñada libre y exsenta quede al dicho Francisco Lopez sy fuere bendida aya e llebe el dicho Francisco Lopez de los otros mys bienes el (1) della a vista destos honbres que lo sepan y determinar. A mys hijos Pedro Yanes no quisiere estar en estas mandas doto e mejoro a los dichos Francisco Lopez e Sancho Lopez mys hijos a cada uno dellos en la terzia parte de todos mys bienes muebles e rayzes la que la dicha terzia parte e mejora señalo a los dichos mys hijos y a cada uno dellos todos los lugares, caseryas, ferrerya, benera e byñas a cada uno dellos arriba nonbradas Y mando cumplyr este my testamento mandas pyas causas (2) dexo e nombro por mys conplydores albaceas e executores a los dichos Francisco Lopez e Sancho Lopez mys hijos a los quales e cargo sus conçiencias para que lo cumplan e paguen (1) yo lo mando y quando Dios disponga quien ansy lo haga por ellos e lo cumpla por mys bienes e syn daño de los suyos y les doy poder (1) para que entren a todos mys bienes muebles e rayzes por que era quien yo los aya e tenga e los pongo e apodero en ellos para que los benda en juyzio o fuera de juyzio a como a ellos byen visto fuere e de su (1) lo cunplan e paguen segun dichos mys hijos (1) Dean de Mondoñedo don Juan Perez de Luarca y mando le (3) tres myll maravedis y le cargo su conciencia para (2) conplyr e conplydo e pagado este dicho my testamento e mandas e pyas causas e cosas y contenydas dexo e nombro por mys unybersales herederos en lo remanesciente de todos mys bienes casados las mandas e mejoras suso dichas a los dichos Francisco Lopez e Bernardo Yanes e Sancho Lopez para que los lleben gozen y hereden con la my bendicion de Dios segun dicho es y reboco e anulo e doy syn (1) e de nyngun balor y hefeto otros quales quiera testamentos mandas o codicilios que hasta oy aya echo para que no balgan ny hagan fee salbo este que al presente hago y ordeno delante de Alonso Garzia escribano de su magestad e synola por my testamento balga por my codicilio e synolable este docicilio como my ultyma e postrymera voluntad como mejor de derecho oviere lugar en testymonio de lo que lo otorgo asy e con fyrmeza lo fyrmo de my nonbre en el referido lugar de San Martyño que fue fecho y otorgado en las dichas casas (1) do vibe el dicho Vasco Lopez a veynte e dos de febrero del año del nascimyento del Nuestro Redentor de myll e quinientos e treynta e un años a lo que fueron presentados por testigos especialmente llamados e nonbrados Vasco Leal e Pedro Fernandez de Labrada vezinos de San Martyño e Gomez Basanta e Pedro Reymondo e Juan Garzia vezinos del dicho lugar de Ferreyra e Afonso vezino ansy mysmo del dicho lugar de Ferreyra.


AS ORIXES DO CONDADO DE FONTAO. TERCEIRA PARTE.





VASCO LÓPEZ DE MOSCOSO. 
Este segundo Vasco López de Moscoso era fillo de Vasco López de Río e Sancha Vázquez. Del sabemos que no ano 1531 xa falecera, pois dese momento data a apertura do seu testamento, documento do que falaremos con posterioridade.
Sabemos que este segundo Vasco casará con María Constanza López de Aguiar e que deste matrimonio nacerán os seguintes fillos :

Bernardo Ianes.

Ingresara como cóengo no mosteiro de San Martiño, razón pola cal renuncia a recibir parte algunha da herdanza familiar, razón pola cal seu pai  “doto e mejoro a los dichos Francisco Lopez e Sancho Lopez, mys hijos, a cada uno dellos en la terzia parte de todos mys bienes muebles e rayzes”. Se consultamos a documentación que xerou a visita realizada polo bachaler don Xoán Bautista López ao convento de San Martiño, o día 10 de maio de 1549, veremos que cando fala dos cóengos anota o seguinte: “y hallo que residian en el dicho monasterio por canonigos los bachilleres Bernaldo Yanes de Moscoso y Gonzalo Pillado y Alvaro Pillado y Fernan Leal juntamente con el dicho capellan y que todos eran sacerdotes y presbiteros de misa”[1].

Trala toma do castelo da Frouxeira, en mans de Pardo de Cela, por parte dos homes do capitán Mudarra este último doará ao Monteiro de San Martiño a cantidade de 24000 marabedís. A finalidade destes cartos era mercar unha serie de propiedades e co que xerase o seu aluguer pagar por unha fundación perpetua de misas. Esta fundación estaría destinada a pregar pola alma de todos os que faleceran na toma do castelo da Frouxeira.
 A propiedade mercada polo Prior, Ares Pérez Viladonga, será unha finca coñecida co nome de  Saa, sita en San Cosme de Barreiros. Mais  trala morte do citado Prior esa finca é os bens mercados en San Cosme son vendidos, “que las vendiera Bernal de Ianes quanto se entro en el dicho monesterio a Rui Sanchez de Moscoso de Ribadeo[2], que las lebaba quando se falesçio e despues del falesçido oyo dezir e se dize que entro en ellas Sancho Lopez de Moscoso por los hijos del dicho Rui Sanchez”. Tal vez debamos de aclarar un pouco isto. Así pois vemos como ao falecer o Prior Ares Pérez de Viladonga o coengo Bernal Ianes afora a finca da Saa a Roi Sánchez de Moscoso, casualmente parente seu, e trala morte deste os citados bens recaen nas mans de Sancho López de Moscoso, irmán de Bernal.
Outra propiedade vendida por Bernal, tal e como podemos ler no apeo de bens de 1540, foi “una caseria de heredad que tiene un casal viejo que es el Canpo de Modroy que se trata de una pieça que levara de senbradura (...)que esta pieça fue vendida oyo que al dicho Bernal de Ianes e a Lope Diaz de Trasmonte que agora las lieva”[3].

Vasco López.

 Este Vasco debe de se-lo menor dos seus fillos pois no testamento estipulase que debe de quedar ao cargo de seus irmáns Francisco e Sancho.
Recibe en herdanza a metade da aceña de Nois e unhas herdades, sen determinar, en Foz. Tamén lle tocarán dez vacas paridas “queden y sean del dicho Vasco con mas diez bacas filladas(...) y sy al tyempo de my falescimyento no oviere las dichas diez bacas filladas le paguen diez myll maravedis”.

Sancho López de Moscoso.

O maior dos seus fillos, continuará a liña familiar, por este razón recibe o lugar de Ferreiravella, “donde al presente vive, segun que esta cerrado de la una parte e de la otra”. Recibe tamén unha cortiña denominada A Ferolla, ademais da “heredad que ba fasta la congosta que ba para San Martynno (...) y con las byñas que ally tengo sobre el dicho lugar (...) con todos sus arboles e plantamyentos con todas las mys heredades do Requeyxo e da Beyga dos Casas e mas que hallaren ser myas e con mas la mytad parte de la my ferreyra syta en la felegresya de Santa Cezilya, mitad de todos los aparejos della, para que la labre y con la mytad parte de la my benera de la lagoa de Ferreyra”.

Francisco López.

Rrecibe a casa que a familia posuía na parroquia de San Miguel de Reinante;  ademais tamén lle tocará unha finca coñecida co nome de Chousa do Prado, que pertencera ao  tío de seu pai, Lope Sánchez.

O testamento de Vasco López  de Moscoso.

Segundo podemos ler no citado codicilio este fora redactado no lugar de Ferreiravella “fecho y otorgado en las dichas casas do vibe el dicho Vasco Lopez a veynte e dos de febrero del año del nascimyento del Nuestro Redentor de myll e quinientos e treynta e un años”. O escribán ante quen  se redacta o documento será Alonso García. Actuarán como testemuñas  os veciños de San Martiño Vasco Leal e Pedro Fernández de Labrada,  así como Gómez Basanta, Pedro Reymondo, Xoán García e Afonso, todos veciños do coto de Ferreira, incluso na parroquia de San Martiño.

No citado testamento aparte dos fillos, dos que xa falamos, aparece unha referencia a seu tío Lopo Sánchez, con propiedades en Fazouro e Foz, e ao fillo deste, Sancho Sánchez.
No testamento deixa moi claro o seu desexo de ser soterrado no mosteiro de San Martiño de Mondoñedo, na sepultura na que xa descansaban seus irmáns, Pedro Mariño e Alonso de Río, e para asegurarse esta manda deixa ao mosteiro a cantidade de 2500 reais que deben ser empregados no reparo do dito mosteiro, “el señor Vasco Lopez de Rio mando dos ducados e seys çientos maravedies por su sepultura syendo como era el mas princypal de la dicha feligresia”[4].

Ordena que trala súa morte non pasen máis de cinco horas antes de ser soterrado, sopesa no testamento a posibilidade de que a morte o colla pola noite, de darse ese caso ordena ser soterrado así amencese un novo día.

Misas:

A manda testamentaria máis abundante é a destinada ao ordenamento de misas tanto pola súa alma como a dos seus antecesores. A primeira manda estipula un número de misas, sen determinar, tanto para a súa alma como para “aquellos a quien soy otorgado”. A estas funcións deben de acudir tódolos cóengos do mosteiro así como tódolos sacerdotes que puidesen ser localizados.

Estipula Vasco López que nos primeiros nove días tralo seu falecemento débense de dicir oito misas diarias, cantadas e rezadas, quedando os seus herdeiros obrigados a dar de comer “a los pobres mas necessytados que se hallaren en la felegresia de Sant Martynno”. Ordena que se lle digan catro trintinarios rezados de San Gregorio no mosteiro, estipulando que tres han de ser abertos “por my anyma e de mys padre e madre e de las personas a quien soy a cargo”. Para cada un dos trintinarios abertos manda catrocentos marabedís e polo rezado manda de esmola 1000 marabedís, tendo que ser oficiados ben polo capelán ou polos cóengos do mosteiro de San Martiño.

Ordena que un romeiro acuda en peregrinación á igrexa da Guadalupe, sempre e cando o testamentario non tivese ido en vida. O romeiro debería mandar dicir unha misa no mosteiro da Guadalupe “con ofrenda y alunbrada”.

No apartado de mandas dedicado aos seus criados aparte de varias cantidades económicas, que se verán posteriormente, deixa un boi á súa criada María, filla dun tal Álvaro, en caso de que queira casarse. Para Santiago, criado que fora do citado Vasco, falecido antes de ser outorgado o testamento, ordena que se digan no mosteiro de San Martiño vinte misas votivas .


Mandas monetarias estipuladas no testamento de Vasco López de Moscoso

Cant. Marabedís
Parroquia
Concepto
2500
S. Martiño
Arranxo do mosteiro e como esmola pola sepultura.
1000
S. Martiño
Un trintinario de San Gregorio cantado.
1200
S. Martiño
Tres trintinarios de San Gregorio rezados.
185
S. Martiño
Ao sacerdote que lle collese a man no momento da morte.
200
Foz
Para a igrexa, sen especificar en que se deben gastar.
148
Santa Cilla
Para a igrexa, sen especificar en que se deben gastar.
1000

Para a igrexa, sen especificar en que se deben gastar.
400
Vilaronte.
Para a igrexa, sen especificar en que se deben gastar.
200
Benquerencia
Arranxo da igrexa.
400
Adelán.
Arranxo da igrexa.
3500
S. Xurxo de Buria
Para facer un cáliz de prata.
3000
S. Xurxo de Buria
Reembolso de cousas que levou da cura
54

Santa Cruzada e redención de cativos.
10
Mondoñedo
Hospital de San Lázaro.
10
Viveiro
Hospital de San Lázaro.
10
Ribadeo
Hospital de San Lázaro.
500
S. Martiño
Para comprar unha cama de roupa para o hospital.
100
Mondoñedo
Reparo do hospital.
54
Vilaronte
Reparo da ponte da Espiñeira.
54
Fazouro
Reparo da ponte de Fazouro.
2000

Doazón a Vasco Gómez, criado seu.
4000
Foz
Aos herdeiros de Lopo Conde e Maior Ianes, débedas.
4000

Aos herdeiros de Pedro López de Villarmea, porque os debía Pedro Mariño, irmán de Vasco.
500
Ribadeo
Ao mosteiro de San Francisco que adebeda pola fundación de Maior Pardo.
4000

Herdeiros de seu irmán Pedro Saavedra
2000

Xoán da Fondaia, criado de Vasco López.
1500

Xoán López, criado de Vasco López.
10000

María, criada de Vasco  López e  outros 1000 anuais.
1500
Foz
Debe esa cantidade a seu primo Sancho Sánchez.
10805

Que debe a Pedro Díaz de Trasmonte.
3000
Mondoñedo
Para o deán Xoán Pérez de Luarca, para que faga cumprir o estipulado no testamento.

57830
TOTAL



Oficios de Vasco López de Moscoso : ferrerías e xulgados.

Aparte de vivir das rendas, de igual maneira que o facían os nobres e fidalgos do contorno, o noso citado Vasco López de Moscoso exercía cargos públicos. A documentación amósanos como aparece exercendo o cargo de xuíz do coto de San Martiño o 12 de febreiro de 1515, nomeamento que recibira do bispo de Mondoñedo.[5] Este mesmo cargo será ocupado polo menor dos seus fillos, o terceiro dos Vasco, no ano 1566.

No apeo de San Martiño, de 1540, vemos como unha testemuña fai referencia a un suceso no que aparece implicado o noso Vasco López de Moscoso e o Prior de San Martiño. Trátase dun enfrontamento para solucionar conflitos por delimitacións xurisdicionais: bio al dicho cura, Ares Perez, porque venya a la Audiençia de Juez del dicho coto, que hera Vasco Lopez de Rio, que prendio a Afonso Garzia da Ermyda e lo echo en el tronco en su casa e palaçio, dizen que no pudian llamar siendo tal casero del dicho monesterio de Sant Martiño si no ante el e que el dicho Vasco Lopez lo callo e consentio teniendo por cierto lo que el dezia e que sienpre oyo dezir que los tales caseros que moravan e vivian en las caserias del dicho monesterio e que los abian de llamar a Juyzio ante el prior del dicho monesterio e no ante las Justicias del dicho Señor Obispo[6].

Pero Vasco López se dedicaba a outros menestreis, como era o traballo e venda do ferro. Traballo que se levaba a cabo no seu lugar de Ferreira, alusión inequívoca á existencia nese lugar dunha ferrería. Se consultamos o seu testamento apreciamos como inmediatamente aparecen referencias a este medio de vida e así vemos que constata que lle debe a Bastián Ochoa de Salbariarto, veciño de Bilbao, 35 quintais de ferro. Grazas aos datos aportados neste documento sabemos que un dos seus empregados chamábase Pedro de Miranda, “tyrador que fue en my herreria”, ao que lle debe catro quintais de ferro. Tamén se menciona unha débeda de ferro, esta vez trece quintais, ao veciño de Vilanova de Lourenzá Álvaro Rodríguez. Tamén encomenda aos seus herdeiros que se lle pague a Gregorio Pardo de Cervo “lo que faltare de la paga de treynta e dos quintales de fierro que le ube de dar”.

Ao seu fillo Sancho déixalle a mellor parte da herdanza, entre ela está a súa casa de Ferreira así como a metade da ferrería de Santa Cilla “e con mas la mytad parte de la my ferreyra syta en la felegresya de Santa Cezilya, mitad de todos los aparejos della, para que la labre y con la mytad parte de la my benera de la lagoa de Ferreyra”.

Nun artigo publicado por don Eduardo Lence Santar no periódico La Voz de Mondoñedo e titulado Nobleza Gallega: Los Moscoso podemos ler como fala deste Vasco López de Moscoso. Polos datos que amosa temos a certeza de que manexou o testamento do ano 1531. Pero o que nos sorprende deste artigo é cando Lence Santar afirma que o citado Vasco López de Mosocos “fué administrador del Hospital de San Martín de Mondoñedo[7]. Realmente descoñecemos que documentación empregou Lence para afirmar tal cousa. O que si sabemos é que o citado Vasco López doara ao hospital  de San Martiño de Mondoñedo a cantidade 500 marabedís co fin de mercar unha cama de roupa, pero tendo en conta a vinculación tan especial que tivo o seu descendente, o capitán don Antón Moscoso e Omaña, con este centro benéfico non sería de estrañar que formase parte da tradición familiar vincularse e favorecer ao hospital de pobres e peregrinos de San Sebastián sito en San Martiño de Mondoñedo.




[1] Arquivo Catedralicio de Mondoñedo. Apeo de San Martiño 1540, declaración Gómez Basanta 148v..
[2] Este Rui Sánchez de Moscoso, veciño de Ribadeo, atopámolo no Tumbo da Colexiata de Santa María do Campo de Ribadeo, no documento número 11, datado o 5 de setembro de 1529 podemos ler: “que las casas que fueron de Ruy Sanchez de Moscoso, que santa gloria aya sitas en la rua de la carneceria, debaxo de la fortaleza desta dicha villa de Ribadeo, que agora de Elvira Ares, muger que fue de dicho Ruy Sanches, y de sus herederos y sobrina de la dicha Elvira Ares de Montenegro, se devia por las dichas casas y guertas veinte y quatro marabedis aniversaria de cada un ano segundo que  mas largamente los demandavan  los dichos beneficiados de la dicha Yglesia de Santa Maria del Canpo”. Arquivo Histórico Nacional. Tumbo de Santa María do Campo de Ribadeo. Clero-Secular-Regular. Libro 6488, fols. 26 r a 27 v.[3] Arquivo Catedralicio de Mondoñedo. Apeo San Martiño 1540, declaración Gómez Basanta, fol. 148 v.
[4] Arquivo Catedralicio de Mondoñedo. Apeo de San Martiño 1540, declaración Pedro de Lelle, fol.  14 r.
[5] Cal Pardo, H.: Mondoñedo, catedral, ciudad, obispado en el S XVI. Nº 3307. Páx.702. Remite a ACM doc. Sueltos A8, nº 215.
[6] Arquivo Catedralicio Mondoñedo. Apeo San Martiño. 1540. Declaración Diego Carballal, fol. 36 v.[7] Lence Santar, E.: Nobleza Gallega: Los Moscoso, editado no periódico La Voz de Mondoñedo, o día 21 de agosto de 1909, páxinas 2 e 3.

martes, 7 de julio de 2015

AS ORIXES DO CONDADO DE FONTAO. SEGUNDA PARTE.



VASCO LÓPEZ DE MOSCOSO E RÍO.

Nado do matrimonio entre Lourenzo Sánchez de Moscoso e Inés Alonso de Río. Deste personaxe  tan só temos atopado dúas referencias documentais, pero se ben é certo a carencia documental vese compensada pola riqueza de datos que eses documentos aportan.

A primeira referencia documental data do 6 de novembro do ano 1445. Este documento é un foro mediante o cal o Cabido mindoniense afóralle varias propiedades sitas en Vilaxoán. O interesante deste documento radica na información xenealóxica que aporta,  grazas a el sabemos o nome do pai e da muller de Vasco López de Moscoso. Así se nos di no citado documento que: “damos a foro perpetuamente juro de herdade a vos Vasco Lopes de Moscoso, fillo de Lopo Sanches de Noys que presentes estades et a vosa muller Sancha Vasques de Lobeyra absente et a todas as vosas voses as casas con suas vinnas et herdades et muynno et jures et pertenenças que esta enno lugar de Vilajuane con todas suas entradas et saydas et dereytos et voses que estan enno lugar de Vilajuane”[1].

Que na citada documentación apareza cambiado un dos apelidos do pai, que en vez de ser nomeado como Sánchez de Moscoso aparece como Sánchez de Nois, fainos pensar na posibilidade de que de Lope Sánchez de Moscoso tivese ou ben residencia ou amplas propiedades en Nois. Nesta mesma parroquia aparecerán, aínda que a mediados do século XVI, outros membros desta familia.

A muller de Vasco López de Moscoso, Sancha Vázquez de Lobeira[2], era filla de Pedro Mariño de Lobeira, deán da catedral de Mondoñedo. Podemos corroborar esta afirmación coa segunda referencia documental que existe sobre o citado Vasco. Trátase dun documento oficial datado o 25 de xullo de 1447 no que lemos “cabildo et o dito Vasco Lopes sobre o foro das casas et vinnas de Vilajuane que le avian aforado vivente o dean Pedro Marinno, seu sogro, por trescentos morabetinos vellos”. 

Pola documentación consultada soubemos que o deán Pedro Mariño de Lobeira tivera dúas fillas, a mencionada Sancha Vázquez e outra chamada Inés. O apeo de bens da parroquia de San Martiño de Mondoñedo, de 1540, está composto pola declaración de 24 testemuñas, unha delas é o veciño de Marzán Pedro Mariño de Lobeira. Este home afirma que súa nai se chamaba Inés Vázquez e que recibira bens de Vasco López de Moscoso para poder casarse, “subscedyo en sus vienes el dicho Vasco Lopez, el qual lo dyo para casamyento y en satisfazion de otros bienes a su madre, deste testigo, Ynes Vazquez”.[3] Esta dádiva tan só se explicaría por un parentesco entre Vasco e Inés, tal e como os apelidos apuntan coido que Inés era irmá de Sancha, polo tanto era prima carnal de Vasco López de Moscoso. Esta hipótese confírmase na mesma declaración testemuñal do veciño de Marzán Pedro Lobeira, pois ao falar dos seus fillos di que se chaman Álvaro e Vasco Rebellón. O nome do segundo explicaríase por ser Vasco López de Río seu tío. Ambos fillos exercerán o cargo de cóengos na catedral mindoniense. Do primeiro, Álvaro, seu pai afirma que posuía bens que pertenceran ao citado Vasco López de Río explicándonos a razón desa posesión. Segundo parece o mosteiro de San Martiño aforara ao crego de Foz, Diego Pérez, unha serie de bens e ao marchar este para Roma recaeran a favor de Vasco López de Río “aforaron a Diego Perez, clerigo de Santiago de Foz, que se fuera a Roma y dejara sus vienes al Basco Lopez de Rio, el viejo, un pedazo de campo y heredad de cuatro toledanos en cuio fundo dice recayo el Canonigo Alvaro Revellon, y que lo heredara con el lugar do Castro, por su tia Sancha Vazquez, muger de Juan de Vila”[4]. De ser correcta a información que apunta este derradeiro documento debemos de pensar que trala morte de Vasco López de Moscoso a súa viúva,Sancha Vázquez, casou en segundas nupcias con este Xoán de Vila ou de Vilela, xa que aparece con eses dous apelidos.

Nun documento datado o 5 de maio de 1460 vemos como aparece novamente Sancha Vázquez de Lobeira  preiteando co Cabido mindoniense polo foro do lugar de Vilaxoane, este documento certifica que nesa data Vasco López de Moscoso e Río xa estaba morto, “paresçeu Sancha Vaasques muller que foy de Vaasco Lopes de Rio et proposo et diso commo se finara o dito Vaasco Lopes et lle avian feyta quita do foro de Vilajoane”.[5]

Do matrimonio de Sancha Vázquez e Vasco López nacen varios fillos: Pedro Mariño, Pedro de Saavedra e Alonso de Río, estes tres estaban defuntos antes do ano 1531, así como outro Vasco López de Moscoso.

Descoñecémola razón da morte de dous de seus irmáns pero podemos afirmar que a morte Alonso de Río foi de maneira violenta “los vienes e hazienda que quedaran e remanesçieran de Diego Ramos, canonigo del dicho monesterio, el qual mato a Alonso de Rio, hermano de Vasco Lopez de Rio , e por que lo caparan e se absento por aquello el dicho Diego Ramos e se fue del dicho monesterio”.[6] 




[1] Cal Pardo, H.: Tumbos da catedral de Mondoñedo. Tumbo Pechado, nº 398 e 399, páxs. 356 e 357.
[2] Sobre Pedro Mariño de Lobeira, deán da catedral de Mondoñedo consultar Cal Pardo, H.: Tumbos da catedral de Mondoñedo. Tumbo Pechado. Grazas á documentación consultada sabemos que o citado deán estaba vivo o 6 de novembro de 1445 atopándonos a primeira referencia á súa morte o 16 de maio de 1446”pertesçentes segundo que son et perteesçen ao dito cabiido a qual dita administraçon vacou por morte de Pedro Marinno dean”.
[3] Arquivo Catedralicio de Mondoñedo. Apeo de San Martiño 1540, declaración Pedro Mariño de Lobeira, fols. 91 r.
[4] Arquivo Catedralicio de Mondoñedo. Apeo de San Martiño 1540, declaración Pedro Mariño de Lobeira, fols. 91 r.
[5] Cal Pardo, H.: Tumbos da catedral de Mondoñedo. Tumbo Pechado, nº 343, páx. 308.
[6] Arquivo Catedralicio de Mondoñedo. Apeo de San Martiño 1540, declaración Gómez Basanta, fol. 148 v. Este cóengo Diego Ramos, aparece na documentación como o novo para diferencia-lo do cóengo Diego Ramos, o vello, pai do anterior.