Neste artigo de hoxe imos falar de dous homes de Foz que teñen en común a súa filantropía polo concello e a súa riqueza producto da emigración. Son os casos de Antón Rodríguez Bolaño, de Marzán e Xosé Méndez Valiño, de San Martiño de Mondoñedo.
O
día 3 de xuño de 1828 soterraba en dentro da igrexa de Santiago de Foz, “junto al altar de los Dolores” o cadáver
de Antón, solteiro, fillo lexítimo de Diego Rodríguez Bolaño e de María
Fernández, ambos veciños de Marzán.
O
caso de Antón Rodríguez Bolaño é un dos moitos exemplos que na nosa Galicia
temos de emigrados retornados que tiveron a ben compartir parte da súa riqueza
coa xente do concello que os veu nacer.
O noso
protagonista redacta o seu primeiro testamento o día 29 de setembro de 1825
ante o escribán de Mondoñedo Ramón María Seijas. Posteriormente, o día 6 de
setembro de 1827, realiza un novo codicilio ante o escribán Xosé Pérez de
Posada, “por lo que dispuso de su
crecidisima y singular riqueza que trajo del Reyno de Buenos Aires”.
No
seu testamento aparecen unha serie de mandas, entre elas destacamos a que
estipula que o día do seu soterramento
deben de acudir doce sacerdotes, incluído o cura párroco de Foz.
Tamén
estipula que se deben celebrar 100 misas votivas pola súa alma e pola de seus
pais. Outras tres misas deben ser rezadas e ditas “cuando esté en la Agonía de la muerte ó al día siguiente en el Altar de
pribilegio de esta parroquia pagandose de ofrenda al señor cura lo que se
acostumbra”. Inmediatamente posterior á realización das honras debe de
dicírselle un novenario que contará coa asistencia de tódolos curas da parroquia,
“que en la actualidad son seis”.
Ordena
que se lle digan 100 misas no convento de Alcántara de Mondoñedo e outras 100
no convento de San Francisco de Arbón. Estipula que se digan 39 misas a San
Antón de Pádua, a San Xosé, San Martiño, San Miguel, Santiago, San Lourenzo,
Nosa Señora das Dores, Santísimo Cristo da Agonía, Nosa Señora do Carme, Nosa
Señora dos Remedios, Nosa Señora do Rosarios, Nosa Señora da Caridade, Anxo da
súa garda.
Tamén
manda que se lle digan no convento dos Picos “dos funciones de entierro y honrras”.
Aos
pobres da parroquia de Foz déixalles a cantidade de 2000 reais.
Aos
pobres de San Martiño, Fazouro e Vilaronte 1800 reais, tocándolle 600 a cada
unha das parroquias, cantidade que será repartida polos curas párrocos.
Ao
cura da parroquia de Foz mándalle 1000 reais “para que diez muchachos de ella, que aprendan algun oficio util a ellos
y a la republica que serviran para los instrumentos de su oficio cuando estén
aprendidos”.
Os
seus parentes pobres reciben outros mil reais.
Seu
irmán, Xosé Rodríguez Bolaño, recibira había varios meses a cantidade de 200
ducados “para gratificar con su producto
invertido el capital en finca capaz de proporcionar a los niños que mas se
abentagen cada año en la escuela de primeras letras de esta parroquia,
sufriendo los aspirantes al premio el examen al que asistirán el señor cura
parroco, los sacerdotes que haya en la parroquia, el señor Juez y Procurador,
queriendo asistir y cualquiera de sus parientes y consanguineos encargandoles á
unos y á otros la Justa distribucion cuio examen y distribucion se ha de
verificar e uno de los dias del mes de octubre de cada año”.
Tamén
ordena que na festividade de San Lourenzo “compatrono
de esta parroquia se predique todos los años un panegririco y consiguiente á
este religioso pensamiento quiere y manda que sus albaceas con interbencion del
señor Cura y á espensas de doscientos ducados que á este fin consigna compre
fincas capaces de costear estos gastos y lo sobrante lo aplica a la fabrica de
esta Yglesia siendo de cuenta de ella la administracion de las fincas”.
Algo
tamén típico neste tipo de doazóns, que neste caso xira entorno á igrexa parroquial
de Foz, é a fundación dunha capelanía. Polo tanto solicitara e conseguira o
beneplácito do bispo de Mondoñedo para fundar unha capelanía “dentro de esta Yglesia y en su colateral de
Nuestra Señora de los Dolores, para que a titulo de ella pudiese ordenarse y
ascender al estado sacerdotal cualquiera de su linage con las clausulas alli
espresadas y con la precisa obligacion de que el capellan habia de descargar
doce misas anuales en todos los viernes primeros de cada mes y que en los dias
de precepto de oir misa particularmente los dispensados la habia de celebrar,
por si o por otro en el dicho altar de los Dolores a las cinco y media de la
mañana en tiempo de verano y a las seis y media en tiempo de inbierno. Mas por
el codicilio rebocó dicha fundacion reduciendola a un anibersario lego con
carga de cincuenta misas anuales”. Pode que nos sorprenda, a min polo menos
si, o horario de misas, bastante intempestivo.
Tendo
en conta a pobreza reinante en Foz e o estado lamentable da igrexa o filántropo
focense ordenaba que “ademas de otros
ausilios que en otro tiempo ha suministrado desde el Rio de la Plata, en el año
pasado de mil ochocientos veintitres carta fecha y firmada de su puño y letra
en los veinte y ocho de noviembre del referido año remitió a la plaza de
Gibraltar dos mil noventa y nueve cueros de pelo facultando a un sugeto de su
confianza para la venta”. Os cartos que se sacasen desta venta serían
repartidos da seguinte maneira: unha metade destinaríase para o arranxo da
igrexa e a outra sería dedicada para o pago de once misas anuais.
O
segundo dos nosos filántropos focenses é Xosé Méndez Valiño.
Este
veciño de San Martiño morre na súa
parroquia natal o día 14 de xuño de 1928, ás 10.30 da noite, tal e como figura
na súa partida de defunción redactada polo xuíz suplente de Foz, Balbino López
Rodríguez, e polo secretario suplente, Eliseo Blanco Muinelo. Segundo se
menciona na partida de defunción Xosé Méndez, que contaba con 62 anos de idade,
estaba solteiro e era fillo de Xoán Méndez e Ramona Valiño “domiciliado en Román, de dicho San Martín,
de profesión propietario”. A causa da súa morte debeuse, segundo figura na
certificación facultativa a “consecuencia
de una tuberculosis pulmonar e intestinal”.
Xosé
Méndez outorgaba testamento no mes de xuño dese ano de 1928 ante o escribán de
Mondoñedo, Xosé Barja.
O
día 21 de xuño o xornal El Orzán daba
conta da súa morte. A mesma noticia aparece no xornal Vida Gallega, o día 30 de xuño de 1928, neste artigo dise que
falecera “en su casa de San Martín el
rico indiano don José Méndez Baliño”. O xornal que máis información apunta
é El Heraldo Gallego, no que, o 22 de
xullo podemos ler unha noticia sobre a morte deste home do que nos din que “de muy joven había emigrado a la isla de Cuba,
donde, a fuerza de laboriosidad e inteligencia; supo conquistarse una posición
económica enviable”,
afirma tamén que no seu testamento deixara unha cantidade de cartos para “la construcción de un lavadero público en
Villajuan” así como outra cantidade de cartos para a construción de “una fuente cerca de la iglesia parroquial de
San Martin de Mondoñedo”.
No hay comentarios:
Publicar un comentario