A balea en cuestión tiña uns once
metros de lonxitude e foi centro de atracción de moitos curiosos, entre os que
me inclúo.
Moi semellante foi o número de
curiosos se achegaran á praia do Coto (Concello de Barreiros) a finais de
setembro do ano 2011 para contemplar unha cría de balea, de preto de 10 metros,
que elixira ese areal como derradeira estancia.
Neste artigo imos falar de tres
feitos moi semellantes: o da balea que chegou a Foz en 1908; os dos cachalotes
que chegaron a Nois en 1927 e o da balea que chegou ás praias de Devesa no ano
1935.
A
balea de Foz.
O xornal La Idea Moderna (1908, 10 de febreiro) facíase eco dunha noticia aparecida no xornal Monoñedo que dicía así: “A las doce del domingo, apareción en alta
mar y cerca de la barra de Foz, algo parecido a un barco con la quilla vuelta
hacia arriba, desde la que parecía que algunos hombres pedían auxilio.” A
noticia propágase polo pobo e unha grande multitude de persoas congréganse no
Campo da Cabana para observar o avistamento. Como non se acababa de distinguir ben
de que se trataba saíron “dos lanchas de
los armadores don Ramón López Castiñeira y don Balbino López Rodríguez,
patroneadas por Tristán López Val y Alfredo Navarro; y barra afuera, observaron
que lo que semejaba a un barco volcado era una inmensa mole parecida á una
ballena que estaba muerta y que venía hacia la ria; y que lo que se creyera
petición de auxilio, eran gaviotas que se posaban en el lomo y se levantaban
cuando el mar lo cubría”.
Segundo conta o mencionado xornal a
balea foi atada ás lanchas que a remolcaron ata o lugar coñecido como pena do carbón. A balea “es negruzca por el lomo y blanquecina
amarillenta, con listas por el vientre; mide 20 metros de largo, 10 de
circunferencia, cuatro y medio la mandíbula inferior y seis la boca. El volumen
es tan considerable, que dentro del vientre caben con toda comodidad dos bueyes
grandes”. Tras realizar os pertinentes cálculos chegan á conclusión de que a
balea pesaba entorno ás 30 toneladas e dela poderían extraerse, no caso de que
Foz contase cos medios adecuados, uns 150 barrís de aceite, estando a falar dun
beneficio entre as 8000 e 9000 pesetas.
Envían informe a Ribadeo, que a súa
vez o remite a Ferrol, sobre o achado agardaron ata recibir resposta na que se
comunicou que ninguén reclamaba a citada balea, unha vez que chegou esta
noticia podían pasar a “beneficiarla por
cuenta de los dueños de las lanchas que la apresaron”.
Como a balea en baixa mar quedaba
toda á vista moitos curiosos dos pobos veciños decidiron achegarse a Foz,
incluso “de Ribadeo y Vivero, llegaron
también muchísimos automóviles, coches y carritos conduciendo gente”. Un
deste curiosos foi o fotógrafo mindoniense Santiago Pernas Salazar, autor da
fotografía antiga que ilustra este artigo.
Cando se aprecian os primeiros
síntomas de descomposición ,“utilizando
el teléfono de la Electra del Masma, se pidió permiso á la ayudantía de Ribadeo
para proceder al vaciado y limpieza del vientre”. No mesmo xornal, esta vez
no número do 11 de febreiro , aclarábase que esta balea “es un cetáceo del sub orden de los balenoptérides, sub familia de los
terobalénidos y grupo de los fisálidos, conocido con el nombre técnico de
fisálido boops y vulgarmente con el de pez de Júpiter”.
O Diario de Pontevedra, no seu número do 13 de febreiro, afirmaba que
este tipo de cetáceos “habita en el mar
Ártico y en el Océano Atlántico septentrional, pero en el invierno emigra á los
mares meridionales, lo que explica el hallazgo de Foz”.
No xornal El Eco de Galicia, do 30 de marzo de 1908, infórmase que o número
de pipas de aceite que se puideron extraer da balea foron 80 e non as 150 que
se pensaban nun principio.
En 1927 temos localizada a segunda
das noticias, esta vez no xornal El
Compostelano, no seu número do 5 de marzo, segundo a cal informa da aparición
na praia de Nois de 52 cachalotes “que
fueron muertos y despedazados por los vecinos. Estos cetáceos embarrancaron en
grupos distintos en los recodos de la costa. Muchos de ellos medían seis metros
de largo y el resto, de tres a cinco metros. La ignorancia de los vecinos ha
hecho que se perdiera la riqueza que suponía el aprovechamiento de la piel,
grasas, etc., de los cetáceos, pues al darles muerte los despedazaron a
hachazos, quedándose únicamente con una parte de la grasa para derretirla. La
marea se ha llevado los restos de veinte de ellos y se trata de aprovechar lo
que queda de los demás”.
Resulta curioso que a mesma noticia,
coas mesmas palabras saia publicado no xornal La Opinión, editado en Madrid, no día 2 de marzo de 1927. Isto fai
pensar en que ambos xornais tomaron prestada a noticia doutro, que polo de
agora permanece descoñecido para nós.
A balea da Devesa.
Segundo este xornal a balea tiña 18 metros
de extensión, un ancho de 2.50 metros, “su
cabeza es redonda y aplastada al frente y la cola igual qu ela de un aeroplano”,
como non podía ser doutra maneira esta aparición trouxo consigo que un gran
número de curiosos se achegasen ata esta praia para contemplar ese espectáculo.
Estes son tres casos de baleas que
apareceron mortas nas nosas costas porque de aparecer vivas moi probablemente
tivesen que soportar a balea que aparece no ano 1920 en Vilaxoán (Arousa). Unha
lancha atopa á deriva, preto da punta de Esteiro, ás dúas da mañá “ que un bulto sospechoso se mecía á flor de
agua y cerca de tierra. Se acercaron con
grandes precauciones y vieron, con gran asombro, que se trataba de una enorme
ballena. Arrojáronle el rezón del barco para hacer presa, pero éste rebotó en la
piel del animal. El golpe del rezón puso en alarma al mamífero, tomando entonces
rumbo Norte”.
Ás nove da mañá foi visto a poucas
brazas do porto, razón pola cal se aparellan varias lanchas co fin de cazalo. A
iso das seis da tarde “tomó el cetáceo la
dirección al Chazo, ente la Puebla y Rianjo. El señor Places, propietario de
los astilleros del Chazo, disparole cuatro tiros de bala y le clavó un arpón y
una trencha. Además recibió el mamífero varias heridas de hachas, de cuchillos
y de otras herramientas. Algunas de éstas quedaron clavadas en el lomo del
animal”. Ao caela noite consigue escapar do acoso e saír das augas desas
rías. Levaba no seu lombo cravadas as pegadas do intento errado de cazala, unha
imaxe que nos trae á memoria a película Moby Dick, nese momento en que emerxe e
vemos no seu lombo cravados os restos de arpóns e cabos e ao mesmísimo capitán
Ahab atrapado neses cabos.
No hay comentarios:
Publicar un comentario