Buscar este blog

martes, 10 de noviembre de 2015

CETÁCEOS MORTOS NA MARIÑA A PRINCIPIOS DO SÉCULO XX.



 No ano 2012 chegaba ata as praias de Cangas unha balea morta, a prensa, erroneamente, afirmou nun principio que se trataba dun cachalote, tal e como puideron comprobar máis tarde non era certo que se tratase dese tipo de cetáceo.
A balea en cuestión tiña uns once metros de lonxitude e foi centro de atracción de moitos curiosos, entre os que me inclúo.
Moi semellante foi o número de curiosos se achegaran á praia do Coto (Concello de Barreiros) a finais de setembro do ano 2011 para contemplar unha cría de balea, de preto de 10 metros, que elixira ese areal como derradeira estancia.

Neste artigo imos falar de tres feitos moi semellantes: o da balea que chegou a Foz en 1908; os dos cachalotes que chegaron a Nois en 1927 e o da balea que chegou ás praias de Devesa no ano 1935.

A balea de Foz.

O xornal La Idea Moderna (1908, 10 de febreiro) facíase eco  dunha noticia aparecida no xornal Monoñedo que dicía así: “A las doce del domingo, apareción en alta mar y cerca de la barra de Foz, algo parecido a un barco con la quilla vuelta hacia arriba, desde la que parecía que algunos hombres pedían auxilio.” A noticia propágase polo pobo e unha grande multitude de persoas congréganse no Campo da Cabana para observar o avistamento. Como non se acababa de distinguir ben de que se trataba saíron “dos lanchas de los armadores don Ramón López Castiñeira y don Balbino López Rodríguez, patroneadas por Tristán López Val y Alfredo Navarro; y barra afuera, observaron que lo que semejaba a un barco volcado era una inmensa mole parecida á una ballena que estaba muerta y que venía hacia la ria; y que lo que se creyera petición de auxilio, eran gaviotas que se posaban en el lomo y se levantaban cuando el mar lo cubría”.
Segundo conta o mencionado xornal a balea foi atada ás lanchas que a remolcaron ata o lugar coñecido como pena do carbón. A balea “es negruzca por el lomo y blanquecina amarillenta, con listas por el vientre; mide 20 metros de largo, 10 de circunferencia, cuatro y medio la mandíbula inferior y seis la boca. El volumen es tan considerable, que dentro del vientre caben con toda comodidad dos bueyes grandes”. Tras realizar os pertinentes cálculos chegan á conclusión de que a balea pesaba entorno ás 30 toneladas e dela poderían extraerse, no caso de que Foz contase cos medios adecuados, uns 150 barrís de aceite, estando a falar dun beneficio entre as 8000 e 9000 pesetas.
Envían informe a Ribadeo, que a súa vez o remite a Ferrol, sobre o achado agardaron ata recibir resposta na que se comunicou que ninguén reclamaba a citada balea, unha vez que chegou esta noticia podían pasar a “beneficiarla por cuenta de los dueños de las lanchas que la apresaron”.
Como a balea en baixa mar quedaba toda á vista moitos curiosos dos pobos veciños decidiron achegarse a Foz, incluso “de Ribadeo y Vivero, llegaron también muchísimos automóviles, coches y carritos conduciendo gente”. Un deste curiosos foi o fotógrafo mindoniense Santiago Pernas Salazar, autor da fotografía antiga que ilustra este artigo.

Cando se aprecian os primeiros síntomas de descomposición ,“utilizando el teléfono de la Electra del Masma, se pidió permiso á la ayudantía de Ribadeo para proceder al vaciado y limpieza del vientre”. No mesmo xornal, esta vez no número do 11 de febreiro , aclarábase que esta balea “es un cetáceo del sub orden de los balenoptérides, sub familia de los terobalénidos y grupo de los fisálidos, conocido con el nombre técnico de fisálido boops y vulgarmente con el de pez de Júpiter”.
O Diario de Pontevedra, no seu número do 13 de febreiro, afirmaba que este tipo de cetáceos “habita en el mar Ártico y en el Océano Atlántico septentrional, pero en el invierno emigra á los mares meridionales, lo que explica el hallazgo de Foz”.
No xornal El Eco de Galicia, do 30 de marzo de 1908, infórmase que o número de pipas de aceite que se puideron extraer da balea foron 80 e non as 150 que se pensaban nun principio.

Os cachalotes de Nois.

En 1927 temos localizada a segunda das noticias, esta vez no xornal El Compostelano, no seu número do 5 de marzo, segundo a cal informa da aparición na praia de Nois de 52 cachalotes “que fueron muertos y despedazados por los vecinos. Estos cetáceos embarrancaron en grupos distintos en los recodos de la costa. Muchos de ellos medían seis metros de largo y el resto, de tres a cinco metros. La ignorancia de los vecinos ha hecho que se perdiera la riqueza que suponía el aprovechamiento de la piel, grasas, etc., de los cetáceos, pues al darles muerte los despedazaron a hachazos, quedándose únicamente con una parte de la grasa para derretirla. La marea se ha llevado los restos de veinte de ellos y se trata de aprovechar lo que queda de los demás”.

Resulta curioso que a mesma noticia, coas mesmas palabras saia publicado no xornal La Opinión, editado en Madrid, no día 2 de marzo de 1927. Isto fai pensar en que ambos xornais tomaron prestada a noticia doutro, que polo de agora permanece descoñecido para nós.



                                                                                                        A balea da Devesa.

A terceira noticia data do ano 1936. Sae publicada  no xornal Las Riberas del Eo, no seu número do 11 de xaneiro, no que podemos ler como “en la noche del 9 del actual ha aparecido en el rio denominado Esteiro, de la Devesa, una ballena de las llamadas Espelma, según se deduce por su configuración y datos aportados por un anciano marino, el cual estuvo por el espacio de mas de 4 años dedicado a la pesca de la ballena en la Factorías del Sur de la Patagonia”.
Segundo este xornal a balea tiña 18 metros de extensión, un ancho de 2.50 metros, “su cabeza es redonda y aplastada al frente y la cola igual qu ela de un aeroplano”, como non podía ser doutra maneira esta aparición trouxo consigo que un gran número de curiosos se achegasen ata esta praia para contemplar ese espectáculo.

Estes son tres casos de baleas que apareceron mortas nas nosas costas porque de aparecer vivas moi probablemente tivesen que soportar a balea que aparece no ano 1920 en Vilaxoán (Arousa). Unha lancha atopa á deriva, preto da punta de Esteiro, ás dúas da mañá “ que un bulto sospechoso se mecía á flor de agua y cerca de tierra.  Se acercaron con grandes precauciones y vieron, con gran asombro, que se trataba de una enorme ballena. Arrojáronle el rezón del barco para hacer presa, pero éste rebotó en la piel del animal. El golpe del rezón puso en alarma al mamífero, tomando entonces rumbo Norte”.

Ás nove da mañá foi visto a poucas brazas do porto, razón pola cal se aparellan varias lanchas co fin de cazalo. A iso das seis da tarde “tomó el cetáceo la dirección al Chazo, ente la Puebla y Rianjo. El señor Places, propietario de los astilleros del Chazo, disparole cuatro tiros de bala y le clavó un arpón y una trencha. Además recibió el mamífero varias heridas de hachas, de cuchillos y de otras herramientas. Algunas de éstas quedaron clavadas en el lomo del animal”. Ao caela noite consigue escapar do acoso e saír das augas desas rías. Levaba no seu lombo cravadas as pegadas do intento errado de cazala, unha imaxe que nos trae á memoria a película Moby Dick, nese momento en que emerxe e vemos no seu lombo cravados os restos de arpóns e cabos e ao mesmísimo capitán Ahab atrapado neses cabos.


No hay comentarios:

Publicar un comentario