Se ben é certo que
actualmente son moi poucas as supersticións populares, as persoais non teñen
nada que ver, que subsisten non sempre foi así. Houbo un tempo no que a xente
cría firmemente na existencia de demos, meigas e toda unha longa serie de seres
mitolóxicos, para combatelos buscaron todo tipo de remedios.
No ano 1995
escribía na revista Estudios Mindonienses
un artigo titulado “Usos y costumbres de
la feligresía de San Martín de Xubia”, tratábase da transcrición íntegra do
libro, de idéntico nome, conservado no Arquivo Diocesano de Mondoñedo, escrito
entre os anos 1759 e 1794. O libro está dividido en varios apartados dos que
non imos falar pero, o que si abordaremos, será o apartado titulado “Supersticiones, abusos y obsebancias vanas
que se han llegado a conocer en esta parroquia y sobre que se debe predicar de
quando en quando”.
Neste apartado recóllense
as crenzas e as supersticións en San Martiño de Xubia a finais do XVIII, trala
súa lectura poderemos comprobar que algunhas aínda están vixentes.
O medo aos demais.
O pecado da envexa
era algo moi temido nesa época, algo que aínda acontece hoxe, pois críase que
unha persoa podía votarche mal de ollo ou encargar a unha meiga que cho votase,
a partir do cal a túa vida converteríase nun inferno pola mala sorte.
Unha forma de
evitar que as meigas puidesen facerche mal era evitando que elas che soubesen o
verdadeiro nome, que ven sendo o da pía bautismal.
Esta é a razón pola
cal en Xubia existía a costume de cambiarse o nome: “mudan a los niños el nombre, que les ponen en el Baptisterio, porque,
dicen, no lo sepan las meigas”. Como exemplo desa superstición o sacerdote
que escribe o documento menciona varios exemplos: á muller de don Andrés de
Neira, bautizada como Escolástica Francisca “le llaman las gentes doña Francisca”; outros casos son os de “un hijo de Josef Garcia de Cordido que tiene
por el Baptismo Ciprian y le llaman Antonio y otro de Benito Rodriguez de
Castro, a quien llaman Juan, y en Baptismo Millan Antonio”, Todo este
cambio de nomes representa un problema á hora de levar os libros sacramentais,
porque non coincidirán os nomes que aparecen no bautismo cos de matrimonio ou
defunción.
Certamente as
meigas están moi presentes na nosa cultura popular. Eu lembro que de pequeno,
nas fogueiras de San Xoán, ao contemplar como subían as charamelas berrábamos “meigas fóra”. Cal foi a miña sorpresa
cando unha focega me comentou que iso era moi recente, que antigamente
berrábase “meigas a Sevilla”, pois
iso tróuxome á memoria aquela superstición de Xubia na que “las flores y hierbas, especialmente ruda,
que ponen la noche y dia de San Juan, que significan la alegria que hubo en el
nacimiento del Bautista, dicen que son para espantar las meigas, o brujas, que aquella
noche ban a Sevilla”.
Ritos entorno ao nacemento e a defunción.
Estes son os dous
momentos máis cruciais da nosa vida e entorno a eles hai todo un ritual
necesario para evitar problemas posteriores.
En Xubia tiñan a
superstición de repetir o que dicía o cura no momento do bautismo, tal vez por
se non fose suficiente coas palabras do párroco e así “algunas thias, quando baptizan dicen las palabras o forma tres veces e
igualmente echan el agua”.
O rito das Pagás é algo contra o que loitarán
profusamente os párrocos de Xubia. Cando nacía un pícaro chamábanlle Pagano ata o momento de ser bautizado,
de aí o nome deste rito. Tratábase dunha reunión de mozos e mozas na casa da
parturiente, tal vez sexa mellor que no lo conte o párroco: “aquella noche se juntan con la parida todos
los mozos y mozas, cantan y bailan el baile de los casados, que hes darse
prendas, abrazos y juntarse cada qual con la suya y otros (esto hes lo peor) se
quedan fuera en las cabañas”. Se lle facemos caso á narración, tralo parto
os mozos xúntanse na casa da parida e comezan un baile no que se fan agasallos,
unha vez rematado comezan a a ter relacións sexuais coa súa parella.
Cando cativo morría
sen bautizar, “maxime si es niño”, os
mozos reuníanse tamén na casa dos pais do defunto e en vez de rezalo rosario “toda aquella noche se ba en canticas y bailes alrededor del
difunto, en lugar de enconmendarse a Dios. Y ay los mismos desordenes
execrables, que quedan explicados en los Pagas”.
As mulleres tomaban
todo tipo de precaucións para que as meigas e a xente envexosa non lles puidesen
facer mal e así vemos como: “pretenden
entrar en la Yglesia en dias de trabajo y no en dia de fiesta, porque no les
bean los niños, y no les den ferida de ollo (o mal de ojo) como si no les
pudiera suceder lo mismo con los que van a visitarla y otros a quien ellas lo
enseñan pro bana gloria”.
Cando un pícaro
morría sen ser bautizado “los entierran
al pie de una cruz”. Isto non era típico de Xubia senón de toda a nosa
Galicia, pensemos que na parroquia de San Martiño de Mondoñedo temos dous
exemplos: a Cruz, nolugar de Río e outra en Ferreiravella coñecida, tamén, co nome da Cruz. A primeira actualmente é de
pedra e a segunda era de madeira, estivo
no lugar de Ferreiravella ata que con motivo da concentración parcelaria foi
derruída.
Outra costume que
se ten cando morre un neno é a que “algunas
mugeres, trayen una cerilla con tres pabilos, a modo de las tres Marias del
sabado Santo y las echan encendidas con el niños en la sepultura y dicen no les
moriran, los otros niños que paran despues”.
Eses días malos.
Hoxe en día
seguimos a pensar que o día martes e trece é sinónimo de mala sorte, igualmente
mantemos o dito que di que “en martes non
te cases nin te embarques”. Isto do martes aparece xa na Xubia do séuclo
XVIII e así vemos que se cría que “los
que se casan en el dia martes, son disgraciados, como si Dios no hubiera echo
este dia, como los demas”.
Outro día malo é o
venres, independentemente da súa numeración, e así vemos que se coidaba,
firmemente, que “si caban o sachan las
guertas en el dia viernes las berduras crian piojos o piollos, y que el pan
cocido en dicho dia se pone balorento o mohoso”.
Ritos de curación.
Nunha Galicia falta
de médicos e de recursos económicos para pagalas medicinas a xente buscaba solución
en remedios caseiros. Así acontence que un día o cura párroco atopara un pano,
“de lienzo blanco”, agochado entre a
ara do altar e os manteis, apartouno e despois preguntou de quen eran “y no dieron respuesta”, volveu a
preguntar á xente en qué remedio se empregaba ese pano e respondéronlle “que con semejantes pañuelos se limpian los
ojos, quando los tienen malos o enfermos”.
As aras serven tamén para curar as febres
tercianas. Estas eran un “tipo de fiebre
intermitente que se produce cada dos días, separado por un período de 24 sin fiebre. Es un síntoma típico de la malaria”.
(http://salud.doctissimo.es/diccionario-medico/terciana.html)
.
No Xubia do XVIII empregaban “para quitar las Tercianas, hes remedio
eficaz raspar una Ara consagrada y dar los polbos en agua al enfermo”.
No hay comentarios:
Publicar un comentario