Buscar este blog

martes, 10 de mayo de 2016

O MILAGRE DE SAN GONZALO SEGUNDO ALFREDO GARCÍA DÓRIGA.


Alfredo García Dóriga escribía no xornal El Eco de Galicia (1905, 10 de outubro)  un artigo titulado “El Obispo Santo”no que abordaba a figura deste bispo mindoniense que o pobo de Foz e os da contorna decidiron santificar, non así a igrexa oficial de Roma, aínda que na catedral de Mondoñedo, polo menos dende o século XIII, dicíanse misas diariamente en honra de San Gonzalo.

García Dóriga comeza o seu artigo falando de Bretoña, a sé episcopal dos emigrados bretóns, da que di que no ano 572, “durante la dominación de los Suevos y en el reinado de Tehodomiro, tuvo el placer de llamarse sede britoniense”. Supoñemos que se está a referir ao segundo concilio de Braga (do ano 572) no que aparece firmando en último lugar, debido ao rango que ocupaba na xerarquía episcopal, o famoso bispo Maeloc. (Mailoc, Britoniensis ecclesiae episcopus hic gestis subscripsi; quen isto firma é Maeloc, bispo da igrexa de Bretoña).

Sobre Bretoña gustaríame apuntar un dato sobre a súa orixe. Nun primeiro momento os bispos de Bretoña titulábanse así mesmos como episcopus britonorum (bispo dos bretóns), o que nos fai pensar que a comunidade dos bretóns, co seu bispo á cabeza, convivía con outras comunidades cristiáns non foráneas. Posteriormente pasan a titularse como episcopus britoniensis (bispo de Bretoña), incluíndo aos bretóns como ás poboacións autóctonas. Isto último fainos pensar en que, co paso do tempo, os bretóns acabáronse fusionando e diluíndo entre a poboación autóctona, convertendo en innecesario o termo britonorum, xa que o bispo érao tanto dos bretóns como da poboación autóctona.

García Dóriga non se esquece de falar da aniquilación, por parte dos musulmáns, da sé episcopal de Braga, feito que obriga ao seu bispo, Sabarico, a buscar refuxio en zonas máis norteñas. Está é a razón que explica o traslado da sé de Dumio a San Martiño. Que o traslado sexa a San Martiño e non a Bretoña fainos pensar en que a antiga sé atopábase ou ben abandonada ou, tal e como moitos investigadores aceptan, totalmente destruída tralos ataques das tropas musulmáns.

Antes de abordar o tema do milagre de San Gonzalo, García Dóriga decide falar dos lugares que van aparecendo na lenda do santo. Por iso detense en explicar a igrexa de San Martiño, á que non dubida en calificala como señorial, soberbia e antiquísima “y no procura erigir en monumento nacional, y cuyas bellezas arquitectónicas intentó únicamente restaurar, en muy pequeña parte, en el siglo XIX, el obispo de Mondoñedo, don Ponciano de Arciniega, sin que después nadie se acordase de tender una mirada protectora sobre aquel asilo de la religión, del arte y la historia de nuestro Regionalismo”. Tivemos a inmensa sorte de que tanto os prelados, como os curas destinados en San Martiño, así como os políticos e as forzas vivas do noso concello, tivesen un interese especial por conservar esta xoia arquitectónica que nos diferenza dos concellos colindantes. De non ser por ese interese hoxe en día, no mellor dos casos, estaríamos a contemplar en San Martiño unha serie de ruínas e contándolles aos nosos fillos como, segundo din os vellos, alí existira unha igrexa que noutrora fora a sé episcopal de Mondoñedo.

Alfredo García Dóriga

García Dóriga non debía de coñecer San Martiño cando escribiu ese artigo, senón non se explica as seguintes frases:  en un rincón oscuro,(…) un largo hueco que semeja un sepulcro vacío, sepulcro que, según la tradición, guardó por mucho tiempo el venerable cuerpo del santo Gonzalo. Ved ahí todo lo que quede de la grandeza y esplendor de la sede Dumiense!, un templo arruinado y una tumba vacía!”. Moi errado está ao escribir isto pois no ano 1905 o sartego de San Gonzalo seguía a conservar o seu corpo. Lembremos que este sartego xa se abrira nos anos 1648, 1704 e 1705. Posteriormente ao citado artigo abriuse o sartego nos anos 1916, 1931, 1967 e 1975. Dende este ano non se volveu a abrir o sartego e dentro, polo menos en 1975, conservábanse os restos óseos de San Gonzalo.

 Nas aperturas públicas do sartego participaron unha comisión de “expertos”, formada por varios sacerdotes e testemuñas cualificadas, así aconteceu en todas menos na que se leva a cabo no ano 1931. Esta apertura realizouna o cura párroco (Xosé María Fiallega) “motu proprio del que informa, sin autorización superior, en aquellos días de exaltada turbulencia política de 1931, a mediados, para recoger el báculo y el anillo, ante el temor de que, en caso de posible profanación  del sepulcro, pudieran llevárselos, considerándolos como cosa de valor”. Agradecémoslle ao cura párroco a súa preocupación pola conservación dos bens desta igrexa, pero non coido que estivese no ideario político dos republicanos focenses asaltar a igrexa de San Martiño.

Outro  lugar que sinala no seu artigo García Dóriga é a capela do Carme e a capela erixida no monte da Cruz da Agrela e hoxe coñecido como monte do Bispo Santo.

Deixemos que sexan as verbas de García Dóriga as que nos relaten a lenda de San Gonzalo, que comeza, segundo o autor, nun día tranquilo, onde todo estaba en calma ata que:  “Allá en el mar, y en la línea dibujada por el horizonte, aparecieron muchos puntos negros que, poco a poco, fueron tomando la forma de naves, en tanto que por valles, montes y cabañas, se escuchó gritar: Los Normandos, los piratas normandos.
Y esto era un grito desolador, porque los normandos llevaban la destrucción a la costa donde ponían el pie, y robaban los templos y mataban y esclavizaban á seres inocentes, y forzaban las mujeres y arrebataban los rebaños y quemaban las aldeas y pisoteaban los vasos sagrados y hacían astillas las imágenes de los santos”.

Cando as campás comezan a laiar avisando da presenza dos normandos os labregos deciden armarse para defender o seu, de igual modo os pastores, deixando gardados  os  animais, colleran pedras para defender a súa terra. Mentres os homes facían isto as mulleres:  “abrazadas a sus tiernos hijos pendientes del pecho, prorrumpían en alarídos que partían el corazón, y mas huían en diversas direcciones y otras, no desmintiendo la sangre de su patria, se unían a los grupos de combatientes y se acercaban a la orilla del mar”.

A armada normanda avanzaba impulsada por un vento favorable. A xente que os agardaba na praia, atemorizados ante o elevado número de naves, intuían que ían morrer todos eles na defensa do seu fogar; “ya casi se distinguían, entre el velamen y el cordaje de los bajeles, los rostros imponentes y de largas barbas rubias de aquellos piratas, se oían los gritos de júbilo o las maldiciones de la tripulación, rabiosa por apoderarse cuanto más antes del codiciado botín”.


Mentres isto acontecía nas praias focegas cara San Martiño “viose a un grupo de sacerdotes, que, rodeando a un obispo, se aproximaba al pueblo defensor de la costa.    ¡ El santo obispo Gonzalo, dijeron unos!, ¡ Misericordia!, ¡Misericordia!, clamaron otros. Y el santo obispo con su humilde traje talar, sus modestas sandalias y apoyado en su venerable báculo, se acercó lentamente á aquellos desgraciados y dejando ver en su pálido rostro una expresión de dulzura y de resignación cristiana, con voz angelical, dijo así: ¡ Hijos míos! Yo soy, que vengo a compartir con vosotros los peligros y el martirio de Jesucristo, si fuese necesario. Y extendiendo la mano diestra, bendijo a la multitud. ¡No temáis. Tened fe viva!. Levantaos, que yo soy el único que debe arrodillarse para implorar la protección del Cielo, porque también soy el más miserable pecador de todos. El pueblo entero maquinalmente se puso de pie, guardando un religioso silencio y el santo Obispo hincó las rodillas en medio del campo; abrió los brazos; alzó la vista al firmamento y se puso en oración. Parecía Jesucristo en el huerto de los olivos. En tanto la flota normanda avanzaba rápidamente en dirección al puerto. Pero de repente un viento contrario entorpeció su marcha; se apiñaron negras nubes en el horizonte y se encresparon las olas. La multitud lanzó un grito de horror. Una de las naves normandas se había adelantado a las demás y casi tocaba la playa. No había otra esperanza que la de la muerte. La tripulación se preparaba para saltar a tierra. Los de tierra se preparaban para luchar cuerpo a cuerpo y arrojar de las peñas á los piratas. Mas una montaña de espuma hizo retroceder á los expedicionarios hacia un escollo y la embarcación de abrió en pedazos. Maldiciones, voces de desesperación y de socorro de los unos, gritos de júbilo y de venganza de los otros; cadáveres que arrastraban las corrientes, las aguas que empezaban a teñirse de sangre y la borrasca que aparecía en toda su imponente majestad. Daban a aquella escena un aspecto lúgubre.
Púsose en pie el obispo Gonzalo para presenciar mejor la catástrofe y mientras tanto toda la flota normanda, luchando contra el viento y la marea y haciendo grandes esfuerzos avanzaba sin cesar. Volvió a arrodillarse el prelado y abriéndose las olas con espantoso ruido, se hundió otra nave. Irguiose el santo Obispo nuevamente pero al volver a hincar la rodilla en tierra pereció otra embarcación. Y así estuvo por espacio de algún tiempo hasta que naufragó toda la flota, á excepción de una sola nave, á la que el santo Obispo permitió huir para que llevase a su país la noticia del acontecimiento. ¡ Milagro! ¡Milagro! Gritaron todos los presentes.
Tal es la intervención que se atribuye al Santo Obispo Gonzalo en el naufragio de las naves normandas, frente á las costas de Foz, y tal es la tradición que yo he oído referir una tarde al pie de la misma iglesia de San Martín”.

 Traio hoxe este artigo de García Dóriga porque é unha versión da lenda do milagre de San Gonzalo na que o pobo do noso concello cobra maior protagonismo, pois en vez de fuxir cara San Martiño buscando a protección celestial e terreal do bispo nesta versión o pobo sae a loitar polo seu, enfrontándose aos inimigos, conscientes de que ían morrer nese intento.

martes, 26 de abril de 2016

FILÁNTROPOS FOCENSES: Antón Rodríguez Bolaño e Xosé Méndez Valiño


Neste artigo de hoxe imos falar de dous homes de Foz que teñen en común a súa filantropía polo concello e a súa riqueza producto da emigración. Son os casos de Antón Rodríguez Bolaño, de Marzán  e Xosé Méndez Valiño, de San Martiño de Mondoñedo.

O día 3 de xuño de 1828 soterraba en dentro da igrexa de Santiago de Foz, “junto al altar de los Dolores” o cadáver de Antón, solteiro, fillo lexítimo de Diego Rodríguez Bolaño e de María Fernández, ambos veciños de Marzán.

O caso de Antón Rodríguez Bolaño é un dos moitos exemplos que na nosa Galicia temos de emigrados retornados que tiveron a ben compartir parte da súa riqueza coa xente do concello que os veu nacer.

O noso protagonista redacta o seu primeiro testamento o día 29 de setembro de 1825 ante o escribán de Mondoñedo Ramón María Seijas. Posteriormente, o día 6 de setembro de 1827, realiza un novo codicilio ante o escribán Xosé Pérez de Posada, “por lo que dispuso de su crecidisima y singular riqueza que trajo del Reyno de Buenos Aires”.

No seu testamento aparecen unha serie de mandas, entre elas destacamos a que estipula que o  día do seu soterramento deben de acudir doce sacerdotes, incluído o cura párroco de Foz.

Tamén estipula que se deben celebrar 100 misas votivas pola súa alma e pola de seus pais. Outras tres misas deben ser rezadas e ditas “cuando esté en la Agonía de la muerte ó al día siguiente en el Altar de pribilegio de esta parroquia pagandose de ofrenda al señor cura lo que se acostumbra”. Inmediatamente posterior á realización das honras debe de dicírselle un novenario que contará coa asistencia de tódolos curas da parroquia, “que en la actualidad son seis”.

Ordena que se lle digan 100 misas no convento de Alcántara de Mondoñedo e outras 100 no convento de San Francisco de Arbón. Estipula que se digan 39 misas a San Antón de Pádua, a San Xosé, San Martiño, San Miguel, Santiago, San Lourenzo, Nosa Señora das Dores, Santísimo Cristo da Agonía, Nosa Señora do Carme, Nosa Señora dos Remedios, Nosa Señora do Rosarios, Nosa Señora da Caridade, Anxo da súa garda.

Tamén manda que se lle digan no convento dos Picos “dos funciones de entierro y honrras”.

Aos pobres da parroquia de Foz déixalles a cantidade de 2000 reais.

Aos pobres de San Martiño, Fazouro e Vilaronte 1800 reais, tocándolle 600 a cada unha das parroquias, cantidade que será repartida polos curas párrocos.

Ao cura da parroquia de Foz mándalle 1000 reais “para que diez muchachos de ella, que aprendan algun oficio util a ellos y a la republica que serviran para los instrumentos de su oficio cuando estén aprendidos”.

Os seus parentes pobres reciben outros mil reais.

Seu irmán, Xosé Rodríguez Bolaño, recibira había varios meses a cantidade de 200 ducados “para gratificar con su producto invertido el capital en finca capaz de proporcionar a los niños que mas se abentagen cada año en la escuela de primeras letras de esta parroquia, sufriendo los aspirantes al premio el examen al que asistirán el señor cura parroco, los sacerdotes que haya en la parroquia, el señor Juez y Procurador, queriendo asistir y cualquiera de sus parientes y consanguineos encargandoles á unos y á otros la Justa distribucion cuio examen y distribucion se ha de verificar e uno de los dias del mes de octubre de cada año”.

Tamén ordena que na festividade de San Lourenzo “compatrono de esta parroquia se predique todos los años un panegririco y consiguiente á este religioso pensamiento quiere y manda que sus albaceas con interbencion del señor Cura y á espensas de doscientos ducados que á este fin consigna compre fincas capaces de costear estos gastos y lo sobrante lo aplica a la fabrica de esta Yglesia siendo de cuenta de ella la administracion de las fincas”.

Algo tamén típico neste tipo de doazóns, que neste caso xira entorno á igrexa parroquial de Foz, é a fundación dunha capelanía. Polo tanto solicitara e conseguira o beneplácito do bispo de Mondoñedo para fundar unha capelanía “dentro de esta Yglesia y en su colateral de Nuestra Señora de los Dolores, para que a titulo de ella pudiese ordenarse y ascender al estado sacerdotal cualquiera de su linage con las clausulas alli espresadas y con la precisa obligacion de que el capellan habia de descargar doce misas anuales en todos los viernes primeros de cada mes y que en los dias de precepto de oir misa particularmente los dispensados la habia de celebrar, por si o por otro en el dicho altar de los Dolores a las cinco y media de la mañana en tiempo de verano y a las seis y media en tiempo de inbierno. Mas por el codicilio rebocó dicha fundacion reduciendola a un anibersario lego con carga de cincuenta misas anuales”. Pode que nos sorprenda, a min polo menos si, o horario de misas, bastante intempestivo.
Tendo en conta a pobreza reinante en Foz e o estado lamentable da igrexa o filántropo focense ordenaba que “ademas de otros ausilios que en otro tiempo ha suministrado desde el Rio de la Plata, en el año pasado de mil ochocientos veintitres carta fecha y firmada de su puño y letra en los veinte y ocho de noviembre del referido año remitió a la plaza de Gibraltar dos mil noventa y nueve cueros de pelo facultando a un sugeto de su confianza para la venta”. Os cartos que se sacasen desta venta serían repartidos da seguinte maneira: unha metade destinaríase para o arranxo da igrexa e a outra sería dedicada para o pago de once misas anuais.

O segundo dos nosos filántropos focenses é Xosé Méndez Valiño.

Este veciño de San Martiño  morre na súa parroquia natal o día 14 de xuño de 1928, ás 10.30 da noite, tal e como figura na súa partida de defunción redactada polo xuíz suplente de Foz, Balbino López Rodríguez, e polo secretario suplente, Eliseo Blanco Muinelo. Segundo se menciona na partida de defunción Xosé Méndez, que contaba con 62 anos de idade, estaba solteiro e era fillo de Xoán Méndez e Ramona Valiño “domiciliado en Román, de dicho San Martín, de profesión propietario”. A causa da súa morte debeuse, segundo figura na certificación facultativa a “consecuencia de una tuberculosis pulmonar e intestinal”.

Xosé Méndez outorgaba testamento no mes de xuño dese ano de 1928 ante o escribán de Mondoñedo, Xosé Barja.


O día 21 de xuño o xornal El Orzán daba conta da súa morte. A mesma noticia aparece no xornal Vida Gallega, o día 30 de xuño de 1928, neste artigo dise que falecera “en su casa de San Martín el rico indiano don José Méndez Baliño”. O xornal que máis información apunta é El Heraldo Gallego, no que, o 22 de xullo podemos ler unha noticia sobre a morte deste home do que nos din que “de muy joven había emigrado a la isla de Cuba, donde, a fuerza de laboriosidad e inteligencia; supo conquistarse una posición económica enviable”, afirma tamén que no seu testamento deixara unha cantidade de cartos para “la construcción de un lavadero público en Villajuan” así como outra cantidade de cartos para a construción de “una fuente cerca de la iglesia parroquial de San Martin de Mondoñedo”.

sábado, 23 de abril de 2016

CASAS FIDALGAS DE FOZ. SIEIRO. MARZÁN.






En Marzán hai dúas casas brasonadas, a que coñecemos como A Casa Grande de Marzán, vinculada á familia Rebellón e a casa de Sieiro, sita no lugar do mesmo nome e vinculada á familia dos Pillado.
Nesta última podemos ver un escudo coa seguinte lenda: “Estas armas y apellidos son de los Pillados Caos de Cordidos i Ribadeneiras. Ano de 1761.
Polo de agora, polo menos que eu coñeza, este escudo foi estudado dúas veces, unha por  Vázquez Seijas e outra por Antonio Yebra.
Vázquez Seijas incluíao na súa monumental obra titulada Fortalezas de Lugo y su Provincia, no volume VI, páxina 129 e seguintes. Esta investigación resultou ser bastante pouco profunda, na que comete o erro de confundir o apelido Cao, que figura no escudo, ao que el traduce como Cavo.

A segunda obra é a escrita por Antón Yebra de Ares e titulada Pazos y señoríos de la Provincia de Lugo, nela atopámonos que no volume III toca esta casa señorial. Segundo este autor trátase dun escudo cuarteado. No superior esquerdo aparece unha árbore e un can pasante, que el interpreta como a divisa dos Cao-Cordido, no superior dereito  vemos unha torre almenada, que na súa base ten unha lúa con tres estrelas, divisa dos Pillado de Luaces, no inferior esquerdo podemos ve-la aguia dos Pardo ( que tamén vale para os Aguiar) e no inferior dereito a cruz coas vieiras, emblema  dos Ribadeneira. Yebra, á hora de falar do que rodea o escudo di: “ al jefe se asienta un yelmo, un poco caprichoso, con mirada a la izquierda y reja abierta, lo rodea una forma original de cuatro palmas. A esta adarga la bordea un juego de lambrequines de forma vegetal”.(Yebra, 2005, p.224). Na punta do escudo podemos ler unha cartela que pon: “estas armas y apellidos son de los Pillados Caos y Cordidos Rivadeneira. 1761”.

A familia que ocupaba a casa cando se realiza o escudo era a formada polo matrimonio de don Diego Pillado de Luaces e Pardo Ribadeneira e dona Gabriela González Ribadeneira e Cao de Cordido, ambos fidalgos e residentes na casa de Sieiro de Marzán.
A dona da casa, que herdara de seu pai, era dona Gabriela, mentres que don Diego viñera dende Nois a casarse e vivir no barrio de Marzán.

Dona Gabriela González Ribadeneira e Cao de Cordido.

Era esta señora filla de don Francisco Cao de Cordido e dona Gabriela González Villarmea Santar e Sánchez Ribadeneira, ambos “señores de las casas de Sieiro, en Marzán, feligresía de Foz y de la casa do Pazo de Sumoas, Xove”(Yebra,2005,p. 224).

Francisco Cao de Cordido nacera na parroquia de Foz o día 15 de abril de 1686, casará o 23 de setembro de 1716 con Xosefa Gabriela González Villarmea Santar e Sánchez Ribadeneira, tamén veciña de Foz. Deste matrimonio nacen os seguintes fillos: Francisco, que acabará escollendo o mundo eclesiástico. Carlos, Xoán, Tomás, Rosa e Xosefa, que acabará casándose con seu primo, tamén chamado Francisco Cao de Cordido. Gabriela, casada con Diego Pillado
Francisco Cao de Cordido, que aparece como fidalgo nos padróns de San Martiño dos anos 1723, 29, 32, 35 e 38, era fillo de Alonso Cao de Cordido e de Antía Vázquez Villarino. A súa vez era neto de Andres Cao de Cordido e de María Basanta, emparentando cos Basanta de San Martiño.

Diego Pillado de Luaces e Pardo Ribadeneira.

Este nace o 27 de outubro de 1696 en Nois, sendo seu padriño o cura da citada parroquia, Fernando Teijeiro Balmonte e Aguiar. En 1722 continuaba vivindo na casa de Nois xunto con súa nai. Abandona esta casa cando casa, o 15 de xaneiro de 1731, con dona Gabriela, sendo nese momento cando se traslada a Marzán.
Diego Pillado era fillo de Bernardo Pillado Luaces e Cordido, nado en Santa Cruz do Valadouro, o 19 de decembro de 1649 e de Michaela de Andrade Pardo e Ribadeneira. Segundo atestigua Antón Rodríguez Baixeras, no seu traballo titulado “Historia de la Casa-Torre y vínculo de Covas, en Nois”, a relación entre os Pardo de Nois e os Pillado de Santa Cruz nace co matrimonio de Antón Pillado e María Pardo, tía de Micaela.
Do matrimonio  de Bernardo e Micaela, que tivo lugar o 5 de maio de 1681, nacen os seguintes fillos:
Francisco, nado o 31 de xaneiro de 1684. Antón, que tomará os hábitos, no ano 1772 atopámolo “residente en la corte romana desde hace algunos años y a la pretension de que su Santidad Nuestro mui Santo Padre le confiera alguna prebenda, beneficio o renta con los que pueda hacer frente a los rigores economicos por los que pasa su familia”. Gaspar, que no ano 1722 aparecía nos padróns como ausente deste Reino.
Os dous fillos menores son Diego e Andrea, en 1722 estaban solteiros e vivindo con súa nai. Na documentación oficial remitida á Real Chancelería de Valladolid o cura párroco de Nois denominaba a dona Micaela como “una viuda honesta y recogida y que no se halla con caudal bastante para sustentarse conforme a su calidad y por esta razon se halla en casa con dos hijos sin poderles dar estado” (fol 44).
Esta afirmación do cura, referente ao escaso poder económico desta familia, tamén se recolle no testamento de dona Micaela, outorgado o 6 de novembro de 1724, no que cando fala dos seus fillos menores (Diego e Andrea ) di: “que los sobredichos mis amados yxos abra como cosa de diez o doce anos atendiendo a que lo corto de mis rentas y caudal no daba lo bastante para mantener a los tres con alguna decencia honesta a nuestra calidad de su buena ynclinazion an llebantado su labranza en este lugar buscando bueis, carro y mas necesario para ella a consta de su yndustria y buena ynclinazion la qu eoy en dia tienen en pie a consta del afan y trabajo de sus propias manos como he spublico y notorio por lo que lo dejo asi declarado para no perjudicarles” (Baixeras, p. 104).
Debemos de quedar con esta anotación porque será o que explique o que vai a suceder.

Se nos fixamos na cartela inferior do escudo podemos ler a data de 1761. Resulta curioso que se mande esculpir ese escudo despois de levar o matrimonio 30 anos casados e vivindo nesa casa.
Para min ese escudo ten un significado claro, amosar publicamente a fidalguía dos residentes nesa casa. Polo tanto algo tivo que acontecer para motivar a necesidade de colocar un escudo señorial na casa.


O que aconteceu tivo lugar no ano 1754. Nesa data Xoán da Fraga, encargado de realizar o padrón de peiteiros, e o xuíz de Foz, Xoán Díaz de Ribadeneira, anotan ao mencionado Diego Pillado no estado peiteiro, tendo, polo tanto, a obriga de pagar impostos.
Tal vez a razón de anotalo no padrón peiteiro a haxa que buscar no traballo físico que tivera que realizar, xunto coa súa irmá, para poder manterse eles e súa nai. Sexa como fose Diego Pillado solicita á Real Chancelería de Valladolid se lle expida unha executoria de fidalguía. O día 3 de outubro de 1757 os veciños da parroquia de Foz son reunidos “en el sitio qu enombran Pradovello, en la feligresia de Santiago de Foz, jurisdicion del mismo nombre, en cuia parte y lugar según derecho y costumbre se convocan los vecinos de ella a modo de Concejo”, para que escoiten a Real Provisión que nomeaba a Diego Pillado como fidalgo.
Penso que o padrón que se realiza a fins do ano 1760 foi a escusa que motivou que Diego Pillado mandase colocar o escudo familiar na súa casa. No século XVI, nos moitos expedientes de fidalguía que levamos lido, os fidalgos alegaban, para demostrar a súa fidalguía, que cando se viñera a recadar tal ou cal imposto os recadadores non pararan na súa casa, pasando de largo, xa que nela non podían recadar ao ser fidalgo. Pois ben eu penso que o escudo de Diego Pillado responde ao mesmo, que era unha forma de amosar aos veciños que el era fidalgo e que polo tanto non tiña que pagar imposto algún.

Por se alguén lle interesa, debemos de dicir que do citado matrimonio de dona Gabriela de don Diego Pillado naceron os seguintes fillos:

Luisa Andrea, nada o 28 de novembro de 1732, casará con Antón Salgado de Cora, veciño de San Xián de Cabarcos, quedando viúva pouco antes do ano 1788.

Diego Francisco, nado o 27 de febreiro de 1734, herdará o vínculo, quedando coa casa de Sieiro á morte de seus pais. Non chegou a casar e así vemos que no testamento de súa nai dise: “ se conservo celibato en sociedad de su madre”. Sabemos que o 26 de xuño de 1754 estaba estudando gramática na vila de Mondoñedo.

María Xosefa, nada o 30 de xaneiro de 1736. En 1772 aparece xa casada con Pedro Pérez Villarmea, veciño de San Miguel de Reinante, do que xa estaba viúva en 1788.

Pedro Francisco, nado o 17 de febreiro de 1738. En 1772 será desmellorado por seu pai xa que estaba ausente do Reino e non se sabía nada del.

O día 24 de febreiro de 1772 morre Diego Pillado, pouco antes fixera testamento ante o escribán Francisco Martínez, veciño de Villaselán. Na súa partida de defunción o cura párroco anotaba que pertencía a unha “familia rica y opulenta de vienes muebles y raices, siendo la casa que mas sobresalia de toda la parroquia”. 


UN ARTISTA DO RENACEMENTO GALEGO EN FOZ: XOÁN BAUTISTA CELMA. 1575.



Hoxe imos falar de Xoán Bautista Celma, un dos grandes artistas do renacemento galego.
 Se consultamos na Wikipedia  veremos que nos di que este home “nado en Aragón cara o ano 1540 e finado en Santiago de Compostela en 1608, foi un pintor, escultor e forxador que traballou en Galicia desde 1564 ata a súa morte. Trátase dunha figura fundamental na arte do Renacemento en Galicia”.

Entre as súas obras máis destacadas figuran os púlpitos de bronce que a catedral de Santiago lle encarga realizar no ano 1564. Tras rematar este encargo marcha cara Oviedo onde tiña pendente varias obras sen realizar. En 1568 volta a Santiago, cidade na que se afinca ata a súa morte, mais este feito non lle impide ir traballar a outras cidades, iso si, os traballos que realiza fóra de Santiago teñen todos carácter puntual.

O día 27 de xullo de 1918 sacaba o arquiveiro compostelán don Paulo Pérez Constanti un interesante artigo no xornal La Vanguardia ,titulado Los pùlpitos de la Catedral  y el artista Celma.

Don Paulo realiza neste artigo unha ampla e completa visión sobre o artista. Infórmanos da súa labor como broncista, reloxeiro, pintor, entallador e estatuario. Tamén menciona os lugares onde, aparte de Santiago, realizou traballos, non imos agora facer unha relación completa deles, tan só nos interesa un que realiza entre os anos 1575 e 1576 “en 1575 y años siguientes, análogas obras en un retablo para San Félix de Solovio y otro para Santiago de Foz (Mondoñedo)”.

Obra de Xoán Bautista para a rexa do coro da catedral de Santiago de Compostela

Polo tanto o antigo retablo da igrexa de Foz, do último cuarto  do século XVI, era obra deste afamado artista.

Por que Xoán Bautista Celma acaba traballando en Foz?

Penso que a chegada a Foz de Celma débese a un contrato de traballo que  recibe do cóengo Vasco Rebellón.

Debemos agora aclarar  que é Vasco Rebellón, pero resulta que algo que semella moi sinxelo cando afondamos non o é tanto. As complicacións xorden porque este Vasco, igualmente que seu irmán Álvaro, eran sobriños doutro Vasco e doutro Álvaro. Os catro personaxes que acabo de mencionar ocuparon o cargo de chantre e cóengo da catedral de Mondoñedo e aparte dos cargos anteriores, polo menos no caso  do Álvaro maior e menor así como o Vasco menor, ocuparon o cargo de cóengos en Santiago de Compostela.

O pai dos Vasco e Álvaro menores, ambos irmáns de Diego, era Pedro Mariño de Lobeira, que residía no barrio de Marzán, en concreto na que hoxe coñecemos como A Casa Grande. Na súa fachada podemos ver como campa un escudo señorial. Escudo que vemos repetido tanto  no interior como no exterior da igrexa parroquial de Foz. Estas dúas últimas labras teñen a súa orixe no ano 1561, momento en que os irmáns Diego e Vasco Rebellón, este xa era cóengo en Santigo, fundan dentro da parroquial de Foz a capela da Concepción.

Vasco Rebellón, de igual maneira que seus irmáns, pero estes en menor medida, é un gran benfeitor da parroquia de Foz. Lembremos que foi el quen doou á igrexa de Foz o Campo da Cabana, que para quen non o saiba en 1795 din del: “todo el campo y arenal que llaman da Cabana y es de mucha extension todo a orillas de la ria, desde las viñas que se allan en este puerto (Lembremos que ata moi pouco tempo a rambla era coñecida como A Viña de Foz), asta llegar al rego nombrado de Foz, cuio Campo da Cabana se aia en la actualidad sin cultibo ni produto para su dueño, la expresada fábrica de la iglesia”.

Detalle do altar principal da parroquial de Foz
Aparte desta doazón comparte con seu irmán Diego a fundación da capela da Concepción, da que deberemos de falar máis detidamente noutro artigo.

Por qué pensamos que foi Vasco e non Álvaro Rebellón o que trouxo a Celma?.

A razón radica en que Álvaro falece o 3 de outubro de 1575 e no artigo de Constanti vemos como en 1575 Celma estaría a realizar o retablo de San Félix de Solovio.

Quédanos por saber cal é o retablo realizado por Celma. Poderíamos pensar que é o principal, pero non é así. Moi probablemente o traballo de Celma sexa o retablo da Virxe do Rosario, que atopamos en primeiro lugar na nave da dereita da igrexa parroquial de Foz.

No Inventario del Patrimonio Artístico de España. Lugo y su provincia, Tomo III, p. 125, fálasenos deste retablo do que se nos di: “procedente de la anterior iglesia de Foz”.

Non hai que esquecer que no ano 1738 comezaron unha serie de reformas dentro da igrexa parroquial que alteraron profundamente a súa estrutura, co que poderíamos dicir que é unha igrexa nova. En 1738 reedifícase o adro, constrúense novas portas. Ao ano seguinte levantaranse as paredes que circundan o adro. En 1754 realízase a oseira e no 1762 reedifícase a capela maior, dándolle maior anchura e altura, feito que obriga a levantar máis o teito de toda a igrexa. Vamos, que tralo remate das obras a igrexa de Foz semella unha igrexa nova.

Con todo isto queremos dicir que o citado retablo da Virxe do Rosario ben podería non ser obra de Celma, desaparecendo a súa creación nesas reformas estruturais que a igrexa parroquial de Foz experimenta ao longo do século XVIII.


Independentemente de si é ou non o importante radica en que no século XVI, o noso concello de Foz, podía contar entre os seus artistas a unha das figuras claves do renacemento galego, Xoán Bautista Celma.



miércoles, 23 de marzo de 2016

A COSTA DE FOZ EN 1896.



Plano da ría de Foz realizado no mes de xuño de 1787

Este é un artigo para xente moi mariñeira, que por certo, eu non son.
No libro titulado  Derrotero de la costa septentrional de España que comprende desde el puerto de Coruña hasta el río Bidasoa, que puidemos consultar na Biblioteca Dixital Hispánica atopamos varias referencias sobre o noso concello, así na páxina 103 podemos ler:  
Golfo de Foz.
Desde el cabo Burela roba la costa para el SE. À producir un seno de 19 millas de abra y 5 de saco, llamado Golfo de Foz y entre los navegantes del país Golfo de la Masma, por el río de este nombre, que desagua dentro de la ría de Foz. El límite Este lo forma la isla de Tapia y sus arrecifes. Las costas del golfo son sucias y poco hondables, con muchas desigualdades de fondo, predominando la piedra, lo que ocasiona la gruesa marejada que en él se nota cuando reinan vientos duros de fuera. Por esta circunstancia es muy temido de los navegantes en invierno. Cuando reinan vientos del Suroeste por fuera, se convierten dentro del golfo en Sur muy duro y à rachas, que no permite regir vela las más veces, mientras que á 15 ó 20 millas á la mar, y sobre Tapia y San Cipriano, el viento es corrido y se deja manejar. Con los del primero y cuarto, cuando son duros, es también temible el golfo para atravesarlo de cerca, por cuanto la mar arbola mucho y aconcha á los buques, siendo difícil el salir de él si se está muy ensacado. Por esta razón conviene que los barcos que salen de Rivadeo para hacer viaje al Oeste se remonten lo más pronto posible para el Norte, á fin de salir del golfo, y los que hacen la navegación por fuera que pasen también á regular distancia de Tapia y de los farallones de San Cipriano. En buenas circunstancias y con viento á la tierra podrá pasarse de 2 ó 3 millas de sus costas, y á mayor distancia si es bajamar y hay mareta, por cuanto se encuentra sobre ellas algunos arrecifes como las Longas, que salen mucho”.

Nas páxinas 107 e 108 fala da punta Escairo, da ría e da vila de Foz:

Punta Escairo.
Esta punta, llamada en el país de la Mar, limita al Noroeste, la embocadura de la ría de Foz. Está   al Sur 39º 22’ Este del cabo Burela, distante 7.5 millas. La punta es baja y pareja, formando una llanura de 7 cables que se extiende hacia el oeste á terminar al pie de un cerrito denominado Coto de Castro, que se eleva 66 metros. La piedra nombrada Escairo está al pie de la unta y ésta, que tiene unos 13.9 metros, de altura, presenta escarpados negruzcos al Norte, dos islotes de igual altura está á corta distancia por la parte Noroeste de la punta.

Ría de Foz.
Una ría espaciosa, con embocadura de 4.5 cables, se interna por el Sur en la punta de Escairo á formar un gran saco, que á tener fondo suficiente en toda ella y en la barra, sería un cómodo y seguro puerto; pero está completamente obstruida de arenas, quedando casi toda seca en bajamar, si se exceptúan algunos canalizos y pequeñas pozas, con 1.6 metros á 3 metros de agua. En la barra, que es movible, queda también muy poco agua en bajamar; y como las aguas suben solamente de 2.7 á 3 metros, sólo pueden entrar por ella barcos costeros que van á cargar de trigo y maderas. La barra está en la misma boca de la ría, no quedando ningún abrigo en donde guarecerse los barcos para esperar marea, lo que hace que sólo sea frecuentada en verano y no de muchos buques. La canal está en el día en la medianía de la barra; pero como ésta varía á menudo, no pueden darse señas para tomarla. Cuando algún barco se presenta en ella solicitando práctico, suele salir algún pescador á entrarlo, pues el país no tiene prácticos nombrados al efecto. En invierno es mala barra y apenas frecuentada.

Villa de Foz.
La villa de Foz está en la orilla occidental; es población de 209 habitantes, y en ella se encuentran recursos comestibles. El río Masma desagua en el interior de la ría; es de caudal perenne, y en invierno trae crecidas de agua. La pleamar ocurre á las 3horas de la tarde y sus aguas se elevan á 3.3 metros.

Reconocimiento de la ría de Foz.
El reconocimiento de Foz es fácil desde fuera. Unos pinos llamados Coto de Castro, que se perciben desde mucha distancia, sobre un montezuelo aislado en la gran planicie qu ese produce la punta del Escairo, son un excelente punto de marcación, tanto por ser los únicos que hay en todo el contorno de Foz, como porque ocupan la cumbre de aquella prominencia. Sobre la punta de Escairo se ven las ruinas de una caseta de vigía. Viniendo del Oeste servirán de puntos de baliza el Cabo Burela y el monte Mondigo, que está entre Foz y Rivadeo, y si se busca desde el Este, los faros de Tapia y de Rivadeo, así como el indicado monte, serán puntos de excelente marcación par dirigirse á buscar la barra.

Puntas Promontorio y Corbeira. Playas de San Cosme y San Miguel.
Desde la punta del Prado, que es la oriental de la boca de la ría de Foz, sigue la costa baja y llana en la orilla, variando entre 14 y 28 metros de altura, é insensiblemente va alteando en el interior hasta convertirse en elevados montes. Conserva una dirección casi constante al Este 4º Norte por espacio de 9 millas, hasta Rivadeo. Las puntas más salientes son las llamadas del Promontorio y de la Corbeira; ambas terminan en arrecifes, que por debajo del agua salen á muchas distancia. Entre esta puntas forma la costa senos con pedazos de playa, sembrados casi todos de piedra. Las más notables y limpias de estas playas son las nombradas de San Cosme y de San Miguel; la primera empieza en la punta del Prado, limitada al Este por la punta de San Miguel y la segunda comprendida entre esta punta y la del Promontorio.

Islas Portelas. Punta de Piñeira.

En medio de la playa de San Miguel, llamada Area Longa, hay dos islotes altos y poco apartados de la orilla, nombrados Portelas, que despiden corto arrecife. A la punta de la Corbeira, que también es sucia de piedras, sigue la de Piñeira, y entre las dos se encuentra una pequeña cala nombrada Rinlo, en cuyo interior se ve una corta playa y la aldea del mismo nombre”.


sábado, 12 de marzo de 2016

CRÓNICA NEGRA DAS PRAIAS DE FOZ.


Actualmente as praias de Foz contan cun amplo sistema para socorrer en caso de accidentes nas praias, estámonos a referir aos socorristas, ás lanchas salvavidas, aos sistemas de megafonía, vixilancia e información, pero con todo isto aínda seguen a producirse accidentes que, de moi en vez en cando, provocan a morte dun bañista.

Na nosa memoria está a figura do Xico, o insigne socorrista, ao que seguiron unha pléiade de rapaces e rapazas.

Antes de que as distintas corporacións municipais do concello de Foz tomasen medidas para protexer a vida dos bañistas o número de falecementos , por afogamento, era bastante elevado.

Neste artigo imos ver algunha que outra noticia dos afogamentos na praia de Foz entre finais do XIX e a primeira parte do século XX.

A primeira noticia coa que nos atopamos data do ano 1872, aínda que recollemos a información que aparece no xornal El Eco de Santiago de 1923. Segundo a noticia que aparece neste xornal o día 14 de agosto de 1872 morre afogado na Rapadoira Francisco de Paula Buón y Coya. Era fillo do organista da catedral de Mondoñedo Tomás de Buón e de Manuela Coya. Ordenárase de misa no ano 1863 “pero su habilidad como violoncellista lo retuvo en Mondoñedo, como músico de la capilla de la Catedral”. Destacou este home como poeta, a prensa destacaba como poemas máis salientables “El sol del Vaticano”, “La Redención” ou “La España que muere”.

Segundo o referido xornal: “pereció ahogado en la playa de Foz, donde se hallaba bañándose y desde donde pensaba regresar a Mondoñedo para asistir a las vísperas de aquel día en la Catedral”.

Cando Francisco de Paula berra solicitando socorro un amigo que o acompañaba tírase ao mar para salvalo, pero: pero “en aquellos últimos y terribles momentos, luchando con el viento y con las olas, se dirigió nadando a salvarle, pero Buón, comprendiendo que si se acercaba al sitio donde él se hallaba se ahogarían los dos, le rogó que se contuviera, y que tan sólo, como ministro del señor, le absolviese de todas sus culpas”. (El Eco de Santiago, 1923, 17 de novembro).

Aquí, na Rapadoira, falece o que prometía ser unha das figuras claves da música mindoniense.

A segunda noticia de afogamentos nas praias de Foz no século XIX data do 1887, segundo lemos no xornal  “en uno de los días de la semana pasada perecieron ahogadas en Foz cuatro mujeres que estaban bañándose, salvándose otras dos por la intervención de un marinero”. (El Regional, 1887, 6 de setembro).

En 1906 constátase a morte do garda montes do distrito de Mondoñedo. Este home chegara a Foz a buscar a súa muller e filla, que estaban veraneando aquí. Para aproveitalo viaxe decide tomar un baño, ía acompañado dun amigo “que quería quedarse en un punto inmediato á las casas, pero él quiso buscar agua más agitada y se fue a donde llaman la Garita. Pocos momentos después de echarse al agua comenzó á dar voces de auxilio”. Ao escoitalos berros desgarrados do bañista un mariñeiro,  que estaba preto  del, votoulle unha cana de pescar “y el pobre guarda la agarró con los dientes”. Despois de moito pelexar conseguiron sacalo ata area da praia pero con pouca vida, pereceu inmediatamente. O médico local deu a entender que sufrira  un ataque e que ao producirse no  mar lle producira a morte. (La Corrrespondencia Gallega, 1906, 20 de agosto).


En 1918 volvemos a ler na  prensa a morte de dous homes “cuando se bañaban en la playa de Foz, en el punto denominado Punta do Rego, fueron arrebatados por una ola”. Tratábase de dous veciños de Mondoñedo, un de 43 e outro de 60 anos. (El Orzán, 1918, 24 de setembro).

Outra praia focega da que temos atopados noticias sobre afogamentos é a Areoura. En 1928 o veciño de Cangas, Marcelino Vázquez Almucema, de 88 anos de idade:  “había ido a la playa de Areoura con el objeto de recoger leña, fué alcanzado por un golpe de mar que lo arrastró (…) ha sido hallado por sus familiares en la playa indicada con la cabeza introducida en la arena”. (El Progreso, 1928, 1 de decembro).

En 1931 temos outro afogado na praia de Foz: “en ocasión de hallarse bañando en el lugar conocido por Punta de los Cairos, en la playa de Foz, el vecino de la parroquia de Oirán, Eliseo Casal Longarela, de 44 años de edad”. (El Regional, 1929, 25 de setembro).

En 1932 o xornal El Progreso informaba da morte de dous homes na praia de Foz. O suceso tivera lugar o día 14 de setembro e os afogados eran Bieito Río, veciño da parroquia de Corbelle, e Antón Pardo Fanego, de Castromaior: “uno de ellos se sumergió rápidamente. El otro luchó desesperadamente con el agua durante algunos minutos”. Bieito aparece na praia aos poucos minutos, empuxado polas olas, estaba solteiro e tiña 25 anos, había dous que chegara de América. Antón, pola contra, estaba casado e coa muller embarazada, ambos ían saír para as súas casas ao día seguinte “después de haber permanecido aquí unos días tomando los baños”. (El Progreso, 1932, 15 de setembro).


Rematamos este artigo coa noticia do falecemento, no ano 1945, dun home do Valadouro que: “murió ahogado en la playa de Foz, don Segismundo Expósito Palmeiro, presidente de la sociedad El Valle de Oro, de la Habana. Se celebró el entierro en la parroquia de Adelán, ayuntamiento de Alfozz, concurriendo centenares de personas a su entierro, compañeros del finado que se encuentran en España y la representación de los dos Ayuntamientos, Valle de Oro y Alfoz. Estaba disfrutando de unas vacaciones en España y tenía pensado regresar a la isla de Cuba para el próximo mes de septiembre”. O alcalde do Valadouro, Ramón Canoura, envía un cablegrama ao presidente do Centro Galego na Habana informándolle do falecemento deste home “para que se lo comunicase a su esposa e hijos ya que en aquellas tierras tenía su hogar”. (El Compostelano, 1945, 21 de agosto).



miércoles, 2 de marzo de 2016

FENÓMENOS PARANORMAIS EN SANTA CILLA, VILARONTE E SAN MARTIÑO.


Algunha que outra vez, cando me canso de andar por este terreal mundo, gústame ir pasear pola Galicia Encantada de Antón Reigosa, actual cronista oficial de Mondoñedo. Nela abundan historias das que me gustan, se vos van as historias de diaños, bruxas, encantamentos, lendas, monstros ou videntes.

Hai pouco tempo, tal vez un mes, parei nunha lenda que me retornou á miña mocidade. Antón Reigosa confesa que tivo coñecemento desta historia grazas a Paco Piñeiro. Este entusiasta do teatro e da cultura mariñán pasoulle o artigo que escribira no xornal La Correspondencia Gallega, aló polo ano 1907, Xosé Candia Villares, secretario do concello de Foz. O artigo titúlase El diablo en Santa Cecilia.  Era unha historia que eu xa coñecía, aínda que con outro nome: O demo maior de Madroi.

Lémbrome do día en que me contaron esta lenda. Era unha tarde de verán, víñamos de Santa Cilla nunha motocicleta, de visitar a unhas tías do que me narrou a historia.

Detivémonos diante dunha casa solitaria e preguntoume se coñecía a historia, que non lenda, do demo maior de Madroi. Non hai mellor maneira de reter na mente unha historia que cando cha contan fronte á casa na que tiveron lugar os feitos, cando se está a ir a luz do sol.

A lenda fala dunha casa na que vivía un matrimonio con varios fillos, todo era normal ata que un día de noite sentiron como caían pedras pola cheminea, pensaron que eran nenos facendo trasnadas e saíron fóra para berrarlles, mais alí non había ninguén. Á noite seguinte outra vez o mesmo, choiva de pedras que, casualmente, ían case todas á muller da casa.

Avisados os veciños acudiron á seguinte noite para, entre todos, acabar coas trasnadas. Comezou a chover pedras pola cheminea e un veciño, desprezando aos outros polo medo que tiñan, entrou na casa pero unha pedra pegoulle con tal forza que o tombou.

Cando os veciños entraron dentro da casa puideron ver como unhas mazorgas de millo saían voando cara a muller da casa e como un cesto de vimbio saltaba cara o lume da lareira. Un veciño sácao antes de que se queime, retírao ao fondo da cociña, pero nada, o cesto sae voando cara o lume. Os veciños asustados empezaron a rezar e uns saíron á procura do cura.

Outra noite os moradores da casa foron perseguidos por útiles de cociña que voaban e ían cara eles, refuxiáronse na corte das vacas e os coitelos craváronse na porta da corte.
Para rematar con todo isto os moradores da casa chamaron ao cura e contáronlle o caso. O párroco  aseguroulles que a casa estaba habitada polo demo maior, que non é un demo calquera, senón un de gran importancia, por non dicir o mesmo diaño. Ante as súplicas dos moradores e dos veciños o cura sacou un libro de ler do dereito e do revés e leu do dereito e do revés e o demo maior marchou de Madroi.


Se ben é certo que este final é moi bonito gústame moito máis o do artigo de Xosé Candia Villares. Segundo o secretario municipal estes sucesos paranormais tiveron a súa orixe na desaparición dun mandil pertencente á dona da casa. Despois de varios días buscándoo por tódolos lados viu como unha veciña, que pasaba preto da casa, levaba o seu mandil. A dona da casa corre cara a veciña esixíndolle que lle devolvese o mandil, a veciña resposta que non pensa devolver nada porque o mandil é dela, que non llo roubou a ninguén. Mais a dona da casa pelexa por arrancarllo, persíguea, golpéaa e ao final arráncalle o mandil.
A veciña acaba tirada no chan, sangrando polas narices, humillada diante dos veciños que contemplaban a escena, pois aparte de ser golpeada foi acusada de ladroa, entón, chea de carraxe, levanta o seu dedo cara a dona da casa e dille: “Queira Deus que como ti viñeches tras de min e me pegaches, e me quítalo mandil, que é meu, e me humillas así ande o demo tras de ti e che pegue e te humille ata que me devolvas o mandil e eu che perdoe”.   E así aconteceu, os fenómenos estraños remataron cando a dona da casa foi visitala súa  veciña para devolverlle o mandil e suplicarlle o seu perdón.

Gústame máis esta versión do final porque me lembra unha historia que me contara unha vez Xosefa Canoura Ramos. Esta veciña de Santo Acisclo contárame que na súa parroquia había unha muller que era capaz de mover as cousas coa mente. Esta muller, viúva, estaba encamada por unha enfermidade.  Coidábaa a súa única filla, unha rapariga nova e moi fermosa á que visitaban pretendentes. A nai, que estaba no piso superior, oía falar aos pretendentes cando viñan a visitala súa filla e se algún non lle gustaba os cestos voaban e as espigas de millo perseguían aos pretendentes ata que a filla berraba: ¡Queres parar quieta dunha vez, mamá!. Entón todo paraba e o pretendente saía zumbando.

Existiría algunha vez esta muller?.

Se alguén quere lela historia do Demo de Santa Cilla podédelo facer na páxina de Antón Reigosa : http://www.galiciaencantada.com/lenda.asp?cat=14&id=2323

Non é esta a única noticia que temos de fenómenos estraños no noso concello, pois un amigo fálanos de que lle soaba ter lido no xornal  O Guerrilleiro, do Valadouro, un artigo sobre fenómenos estraños en Vilaronte. Non atopamos esa noticia pero si outra que sae no xornal El Progreso, na que se pode ler: “un periódico de este valle da la noticia de que en Villaronte, estando en la agonía un vecino de aquella parroquia se oyeron debajo de la cama donde estaba tan duros golpes que destrozaron varios pontones á pesar de su excelente estado de conservación y sin poder ver persona alguna.

Como desde hace una temporada vienen notándose cosas raras en la indicada parroquia y limítrofes, nadie se preocupa de ellas mas que para lamentar que haya personas que alienten supersticiones  siempre ridículas y mucho más censurables cuando se utilizan para propagarlas, momentos tan tristes como el que refiere el mencionado periódico”. (El Progreso, 1909, 16 de xaneiro).




No periódico La Voz de la Verdad (1912, 16 de xullo) leemos outro artigo referente a estes fenómenos. Esta vez teñen lugar “en la casa rectoral de San Martín de Mondoñedo hace tiempo vienen advirtiéndose ruidos extraños que por su persistencia llegaron  a producir gran alarma en aquel vecindario.

Semejan tales ruidos el que produce una persona paseando en las habitaciones, y por más que se busca con insistencia la causa de esos fenómenos, es lo cierto que se desconoce por ahora. El párroco puso el hecho en conocimiento del Ilmo. Sr Obispo.”


Seguro que hai moitos máis sucesos paranormais no noso concello e que os lectores saben moitas máis historias deste tipo, nos tamén e contarémolas en outra ocasión.